शृङ्गारप्रवाहः - सुभाषित ११६१ - ११८०

१३८. नायिकानिष्क्रमणम्

विरामे यामिन्या उपकुचयुगोरूपजघनं
समालम्ब्य व्यस्ताञ्चलमलसमुत्थाय शयनात।
हसित्वा संमुग्धं मधुरमवलोक्याथ शिथिलैर्
भुजैर्निर्यान्तीभिः सुदृढमुपगूढः प्रियतमः ॥११६१॥

वासुदेवज्योतिषः ।

विरामे यामिन्या उपकुचयुगो रूपजघनं
समालम्ब्य व्यस्तां चलमलसमुत्थाय शयनात।
हसित्वा संमुग्धं मधुरमवलोक्याथ शिथिलैर्
भुजैर्निर्यान्तीभिः सुदृढमुपगूढः प्रियतमः ॥११६२॥

कस्यापि ।

प्रत्यग्रदंशजनितश्वयथून्सलीलम्
अम्भोजकोमलकराङ्गुलिकोटिभागैः ।
बिम्बाधरान्मधुरसीत्कृति संस्पृशन्त्यः
कान्ताः प्रयान्ति दयितान्तिकतोऽधुनैताः ॥११६३॥

रत्नाकरस्य ।

विदलितकुचपाणिजाङ्कलेखा
दरभिदुरोरुभरालसा कृशाङ्गी ।
उषसि निधुवनोपभोगजिह्मा
यदि गृहमेति सखि बलाबलेन ॥११६४॥

योगोकस्य ।

निर्यान्त्या रतिवेश्मनः परिणतप्रायां विलोक्य क्षपां
गाढालिङ्गनचुम्बनानि बहुशः कृत्वाप्यसंतुष्टया ।
एकं भूमितले निधाय चरणं तल्पे प्रकल्प्यापरं
तन्वङ्ग्या परिवर्तिताङ्गलतया प्रेयांश्चिरं चुम्बितः ॥११६५॥

कस्यापि । (स्व२१९१, शा.प. ३७२८)

१३९. रतप्रशंसा

यत्नात्संगममिच्छतोः प्रतिदिनं दूतीकृताश्वासयोर्
अन्योन्यं परितुष्यतोरवसरप्राप्तिस्पृहां तन्वतोः ।
संकेतोन्मुखयोश्चिरात्कथमपि प्राप्ते क्रमाद्दर्शने
यत्सौख्यं नवरक्तयोस्तरुणयोस्तत्केन साम्यं व्रजेत॥११६६॥

भट्टचूलितकस्य ।

स स्वर्गादपरो विधिः स च सुधासेकः क्षणान्नेत्रयोस्
तत्साम्राज्यमखण्डितं तदपरं प्रेम्णः प्रतिष्ठास्पदम् ।
यद्बाला बलवन्मनोभवभयभ्रश्यत्त्रपं सत्रपा
तत्कालोचितनर्मकर्म दयितादम्यास्यमभ्यस्यति ॥११६७॥

कस्यापि । (सु.र. ५६४)

सव्रीडार्धनिरीक्षणं यदुभयोर्यद्दूतिकाप्रेषणं
चाद्यश्वो भविता समागम इति प्रीत्या प्रमोदश्च यः ।
प्राप्ते चैव समागमे सरभसं यच्चुम्बनालिङ्गनान्य्
एतत्कामफलं तदेव सुरतं शेषः पशूनामिव ॥११६८॥

कस्यापि । (स्व२२३७, शा.प. ३७८०, सु.र. १६५४)

सीत्कारवन्ति दरमीलितलोचनानि
रोमाञ्चमुञ्चि मकरकेतुनिकेतनानि ।
एणीदृशां मकरकेतुनिकेतनानि
वन्दामहे सुरतविभ्रमचेष्टितानि ॥११६९॥

कस्यचित। (सु.र. ५८२)

हारावली त्रुटति न प्रणयः प्रियाणाम्
आखण्ड्यतेऽधरदलं न मनोभवाज्ञा ।
यस्मिन्विलेपनमपैति न चानुरागस्
तन्मोहनं न खलु मैथुनमन्यदस्मात॥११७०॥

केशटस्य ।

१४०. सखीनां मिथः कथा

कान्ते तल्पमुपागते विगलिता नीवी स्वयं बन्धनाद्
वासश्च श्लथमेखलागुणधृतं किंचिन्नितम्बे स्थितम् ।
एतावत्सखि वेद्मि केवलमहो तस्याङ्गसङ्गे पुनः
कोऽसौ कास्मि रतं च किं कीदृशमिति स्वल्पापि मे न स्मृतिः ॥११७१॥

विकटनितम्बायाः । (स.क.आ. ५.४४, द.रू.. उन्देर्२.१८, स्व२१४७, शा.प. ३७४७, सूक्तिमुक्तावलि ८६.१७, सु.र. ५७२)

धन्यासि यत्कथयसि प्रियसङ्गमेऽपि
नर्मस्मितं च वदनं च रसं च तस्य ।
नीवीं प्रति प्रणिहिते तु करे प्रियेण
सख्यः शपामि यदि किंचिदपि स्मरामि ॥११७२॥

विद्यायाः । (सा.द. उन्देर्३.७३, शा.प. ३७६, सु.र. ५७४)

आत्ते वाससि रोद्धुमक्षमतया दोःकन्दलीभ्यां स्तनौ
तस्योरःस्थलमुत्तरीयविषये सख्यो मया चिन्तितम् ।
श्रोणीं तस्य करेऽधिरोहति पुनर्व्रीडाम्बुधौ मामथो
मज्जन्तीमुदतारयन्मनसिजो देवः स मूर्च्छागुरुः ॥११७३॥

बल्लणस्य । (सु.र. ५६८)

हर्षाश्रुपूरितविलोचनया मयाद्य
किं तस्य तत्सखि निरूपितमङ्गमङ्गम् ।
रोमाञ्चकञ्चुकतिरस्कृतदेहया वा
ज्ञातानि तानि परिरम्भसुखानि किं वा ॥११७४॥

अचलदासस्य । (सु.र. ५९६, अचलस्य)


मा गर्वमुद्वह कपोलतले चकास्ति
कान्तस्वहस्तलिखिता नवमञ्जरीति ।
अन्यापि किं न सखि भाजनमीदृशीनां
वैरी न चेद्भवति वेपथुरन्तरायः ॥११७५॥

केशटस्य । (अमरु ५५; सु.र. १६४०; सूक्तिमुक्तावलि ८६.१४; Sद्३.१०५ मद; दश २.२२, एत्च्.; पद्या. ३०२, दामोदरस्य; भ.र.सि. २.४.१६५)

शुकोक्तिव्रीडा

प्रयच्छाहारं मे यदि तव रहोवृत्तमखिलं
मया वाच्यं नोच्चैरिति गृहशुके जल्पति शनैः ।
वधूवक्त्रं व्रीडाभरनमितमन्तर्विहसितं
हरत्यर्धोन्मीलन्नलिनमलिनावर्जितमिव ॥११७६॥

डिम्बोकस्य । (सूक्तिमुक्तावलि ७७.१२, सु.र. ६२२)

प्रत्यूषे गुरुसन्निधौ गृहशुके तत्तद्रहोजल्पितं
प्रस्तोतुं परिहासकारिणि पदैरर्धोदितैरुद्यते ।
क्रीडाशारिकया निलीय निभृतं त्रोतुं भयार्तां वधूं
प्रारब्धः सहसैव सम्भ्रमकरो मार्जारगर्जारवः ॥११७७॥

मार्जारस्य । (सु.र. ६३१)

त्वद्गण्डस्थलपाण्डु देहि लवलं देहि त्वदोष्ठारुणं
बिम्बं देहि नितम्बिनि त्वदलकश्यामं च मे जाम्बवम् ।
इत्यक्षुण्णमनोज्ञचाटुजनितव्रीडः पुरन्ध्रीजना
धन्यानां भवनेषु पञ्जरशुकैराहारमभ्यर्थ्यते ॥११७८॥

वाक्कूटस्य । (सु.र. ४०६)

उषसि गुरुसमक्षं लज्जमाना मृगाक्षीर्
अतिरुतमनुकर्तुं राजकीरे प्रवृत्ते ।
तिरयति शिशुलीलानर्तनच्छद्मताल
प्रचलवलयमालास्फालकोलाहलेन ॥११७९॥

भवभूतेः । (सु.र. ६१६)

दम्पत्योर्निशि जल्पतोर्गृहशुकेनाकर्णितं यद्वचस्
तत्प्रातर्गुरुसन्निधौ निगदतस्तस्योपहारं वधूः ।
कर्णालङ्कृतिपद्मरागशकलं विन्यस्य चञ्चूपुटे
व्रीडार्ता प्रकरोति दाडिमफलव्याजेन वाग्बन्धनम् ॥११८०॥

अमरोः । (अमरु १५, Kउवल्१७३, सु.र. ६२१, Sभ्२२१४, शा.प. ३७४३)