पूर्वभागः - अध्यायः ७१

ऋषय ऊचुः ॥
समासाद्विस्तराच्चैव सर्गः प्रोक्तस्त्वया शुभः ॥
कथं पशुपतिश्चासीत्पुरं दग्धुं महेश्वरः ॥१॥

कथं च पशवश्चासन्देवाः सब्रह्मकाः प्रभोः ॥
मयस्य तपसा पूर्वं सुदुर्गं निर्मितं पुरम् ॥२॥

हैमं च राजतं दिव्यमयस्मय मनुत्तमम् ॥
सुदुर्गं देवदेवेन दग्धमित्येव नः श्रुतम् ॥३॥

कथं ददाह भगवान् भगनेत्रनिपातनः ॥
एकेनेषुनिपातेन दिव्येनापि तदा कथम् ॥४॥

विष्णुनोत्पादितैर्भूतैर्न दग्धं तत्पुरत्रयम् ॥
पुरस्य संभवः सर्वो वरलाभः पुरा श्रुतः ॥५॥

इदानीं दहनं सर्वं वक्तुमर्हसि सुव्रत ॥
तेषां तद्वचनं श्रुत्वा सूताः पौराणिकोत्तमः ॥६॥

यथा श्रुतं तथा प्राह व्यासाद्विश्वार्थसूचकात् ॥
सूत उवाच ॥
त्रैलोक्यस्यास्य शापाद्धिमनोवाक्कायसंभवात् ॥७॥

निहते तारके दैत्ये तारपुत्रे सबांधवे ॥
स्कंदेन वा प्रयत्नेन तस्य पुत्रा महाबलाः ॥८॥

विद्युन्माली तारकाक्षः कमलाक्षश्च वीर्यवान् ॥
तपस्तेपुर्महात्मानो महाबलपराक्रमाः ॥९॥

तप उग्रं समास्थाय नियमे परमे स्थिताः ॥
तपसा कर्शयामासुर्देहान् स्वान्दानवोत्तमाः ॥१०॥

तेषां पितामहः प्रीतो वरदः प्रददौ वरम् ॥
दैत्या ऊचुः ॥
अवध्यत्वं च सर्वेषां सर्वभूतेषु सर्वदा ॥११॥

सहिता वरयामासुः सर्वलोकपितामहम् ॥
तानब्रवीत्तदा देवो लोकानां प्रभुरख्ययः ॥१२॥

नास्ति सर्वामरत्वं वै निवर्तध्वमतोसुराः ॥
अन्यं वरं वृणीध्वं वै यादृशं संप्ररोचते ॥१३॥

ततस्ते सहिता दैत्याः संप्रधार्य परस्परम् ॥
ब्रह्माणमब्रुवन्दैत्याः प्रणिपत्य जगद्गुरुम् ॥१४॥

वयं पुराणि त्रीण्येव समास्थाय महीमिमाम् ॥
विचरिष्याम लोकेश त्वत्प्रसादाज्जगद्गुरो ॥१५॥

तथा वर्षसहस्रेषु समेष्यामः परस्परम् ॥
एकीभावं गमिष्यंति पुराण्येतानि चानघ ॥१६॥

समागतानि चैतानि यो हन्याद्भगवंस्तदा ॥
एकेनैवेषुणा देवः स नो मृत्युर्भविष्यति ॥१७॥

एवमस्त्विति तान्देवः प्रत्युक्त्वा प्राविशद्दिवम् ॥
ततो मयः स्वतपसा चक्रे वीरः पुराण्यथ ॥१८॥

कांचनं दिवि तत्रासीदंतरिक्षे च राजतम् ॥
आयसं चाभवद्भूमौ पुरं तेषां महात्मनाम् ॥१९॥

एकैकं योजनशतं विस्तारायामतः समम् ॥
कांचनं तारकाक्षस्य कमलाक्षस्य राजतम् ॥२०॥

विद्युन्मालेश्चायसं वै त्रिविधं दुर्गमुत्तमम् ॥
मयश्च बलवांस्तत्र दैत्यदानवपूजितः ॥२१॥

हैरण्ये राजते चैव कृष्णायसमये तथा ॥
आलयं चात्मनः कृत्वा तवास्ते बलवांस्तदा ॥२२॥

एवं बभूवुर्दैत्यानामतिदुर्गाणि सुव्रताः ॥
पुराणि त्रीणी विप्रेंद्रास्त्रैलोक्यमिव चापरम् ॥२३॥

पुरत्रये तदा जाते सर्वे दैत्या जगत्त्रये ॥
पुरत्रयं प्रविश्यैव बभूवुस्ते बलाधिकाः ॥२४॥

कल्पद्रुमसमाकीर्णं गजवाजिसमाकुलम् ॥
नानाप्रसादसंकीर्णं मणिजालैः समावृतम् ॥२५॥

सूर्यमंडलसंकाशैर्विमानैर्विश्वतोमुखैः ॥
पद्मरागमयैः शुभ्रैः शोभितं चंद्रसंन्निभैः ॥२६॥

प्रासादैर्गोपुरैर्दिव्यैः कैलासशिखरोपमैः ॥
शोभितं त्रिपुरं तेषां पृथक्पृथगनुत्तमैः ॥२७॥

दिव्यस्त्रीभिः सुसंपूर्णं गंधर्वैः सिद्धचारणैः ॥
रुद्रालयैः प्रतिगृहं साग्निहोत्रैर्द्विजोत्तमाः ॥२८॥

वापीकूपतडागैश्च दीर्घिकाभिस्तु सर्वतः ॥
मत्तमातंगयूथैश्च तुरंगैश्च सुशोभनैः ॥२९॥

रथैश्च विविधाकारैर्विचित्रैर्विश्वतोमुखैः ॥
सभा प्रपादिभिश्चैव क्रीडास्थनैः पृथक्पृथक् ॥३०॥

वेदाध्ययनशालाभिर्विविधाभिः समंततः ॥
अधृष्यं मनसाप्यन्यैर्मयस्यैव च मायया ॥३१॥

पतिव्रताभिः सर्वत्र सेवितं मुनिपुंगवाः ॥
कृत्वापि सुमहत्पापामपापैः शंकरार्चनात् ॥३२॥

दैत्येश्वरैर्महाभागैः सदारैः ससुतैर्द्विजाः ॥
श्रौतस्मार्तार्थधर्मज्ञैस्तद्धर्मनिरतैः सदा ॥३३॥

महादेवेतरं त्यक्त्वा देवं तस्यार्चनं स्थितैः ॥
व्यूढोरस्कैर्वृषस्कंधैः सर्वायुधधरैः सदा ॥३४॥

सर्वदा क्षुधितैश्चैव दावाग्निसदृशेक्षणैः ॥
प्रशांतैः कुपितैश्चैव कुब्जैर्वामनकैस्तथा ॥३५॥

नीलोत्पल दलप्रख्यैर्नीलकुंचितमूर्धजैः ॥
नीलाद्रिमेरुसंकाशैर्नीरदोपमनिःस्वनैः ॥
मयेन रक्षितैः सर्वैः शिक्षितैर्युद्धलालसैः ॥३६॥

अथ समररतैः सदा समंताच्छिवपदपूजनया सुलब्धवीर्यैः ॥
रविमरुदमरेंद्रसन्निकाशैः सुरमथनैः सुदृढैः सुसेवितं तत् ॥३७॥

सेंद्रा देवा द्विजश्रेष्ठा द्रुमा दावाग्निना यथा ॥
पुरत्रयाग्निना दग्धा ह्यभवन्दैत्यवैभवात् ॥३८॥

अथैवं ते तदा दग्धा देवा देवेश्वरं हरिम् ॥
अभिवंद्य तदा प्राहुस्तप्रतिमवर्चसम् ॥३९॥

सोपि नारायणः श्रीमान् चिंतयामास चेतसा ॥
किं कार्यं देवकार्येषु भगवानिति स प्रभुः ॥४०॥

तदा सस्मार वै यज्ञं यज्ञमूर्तिर्जनार्दनः ॥
यज्वा यज्ञभुगीशानो यज्वनां फलदः प्रभुः ॥४१॥

ततो यज्ञः स्मृतस्तेन देवकार्यार्थसिद्धये ॥
देवं ते पुरुषं चैव प्रणेमुस्तुष्टुवुस्तदा  ॥४२॥

भगवानपि तं दृष्ट्वा यज्ञं प्राह सनातनम् ॥
सनातनस्तदा सेन्द्रान्देवां नालोक्य चाच्युतः ॥४३॥

श्रीविष्णुरुवाच ॥
अनेनोपसदा देवा यजध्वं परमेश्वरम् ॥
पुरत्रयविनाशाय जगत्त्रयविभूतये ॥४४॥

सूत उवाच ॥
अथ तस्य वचः श्रुत्वा देवदेवस्य धीमतः ॥
सिंहनादं महत्कृत्वा यज्ञेशं तुष्टुवुः सुराः ॥४५॥

ततः संचिंत्य भगवान् स्वयमेव जनार्दनः ॥
पुनः प्राह स सर्वांस्तांस्त्रिदशांस्त्रिदशेश्वरः ॥४६॥

हत्वा दग्ध्वा च भूतानि भुक्त्वा चान्यायतोऽपि वा ॥
यजेद्यदि महादेवमपापो नात्र संशयः ॥४७॥

अपापा नैव हंतव्याः पापा एव न संशयः ॥
हंतव्याः सर्वयत्नेन कथं वध्याः सुरोत्तमाः ॥४८॥

असुरा दुर्मदाः पापा अपि देवैर्महाबलैः ॥
तस्मान्न वध्या रुद्रस्य प्रभावत्परमेष्ठिनः ॥४९॥

कोहं ब्रह्माथवा देवा दैत्या देवारिसूदनाः ॥
मुनयश्च महात्मानः प्रसादेन विना प्रभोः ॥५०॥

यः सप्तविंशको नित्यः परात्परतरः प्रभुः ॥
विश्वामरेश्वरो वंद्यो विश्वाधारो महेश्वरः ॥५१॥

स एव सर्वदेवेशः सर्वेषामपि शंकरः ॥
लीलया देवदैत्येंद्रविभागमकरोद्धरः ॥५२॥

तस्यांशमेकं सम्पूज्य देवा देवत्वमागताः ॥
ब्रह्मा ब्रह्मत्वमापन्नो ह्यहं विष्णुत्वमेव च ॥५३॥

तमपूज्य जगत्यस्मिन् कः पुमान् सिद्धिमिच्छति ॥
तस्मात्तेनैव हंतव्या लिंगार्चनविधेर्बलात् ॥५४॥

धर्मनिष्ठाश्च ते सर्वे श्रौतस्मार्तविधौ स्थिताः ॥
तथापि यजमानेन रौद्रेणोपसदा प्रभुम् ॥
रुद्रमिष्ट्वा यथान्यायं जेष्यामो दैत्यसत्तमान् ॥५५॥

सतारकाक्षेण मयेन गुप्तं स्वस्थं च गुप्तं स्फटिकाभमेकम् ॥
को नाम हंतुं त्रिपुरं समर्थो मुक्त्वा त्रिनेत्रं भगवंतमेकम् ॥५६॥

सूत उवाच ॥
एवमुक्त्वा हरिश्चेष्ट्वा यज्ञेनोपसदा प्रभुम् ॥
उपविष्टो ददर्शाथ भूतसंघान्सहस्रशः ॥५७॥

शूलशक्तिगदाहस्तान् टंकोपलशिलायुधान् ॥
नानाप्रहरणोपेतान्नानावेषधरांस्तदा ॥५८॥

कालाग्निरुद्रसंकाशान् कालरुद्रोपमांस्तदा ॥
प्राह देवो हरिः साक्षात्प्रणिपत्यस्थितान् प्रभुः ॥५९॥

विष्णुरुवाच ॥
दग्ध्वा भित्त्वा च भुक्त्वा च गत्वा दैत्यपुरत्रयम् ॥
पुनर्यथागतं वीरा गंतुमर्हथ भूतये ॥६०॥

ततः प्रणम्य देवेशं भूतसंघाः पुरत्रयम् ॥
प्रविश्य नष्टास्ते सर्वे शलभा इव पावकम् ॥६१॥

ततस्तु नष्टास्ते सर्वे भूता देवेश्वराज्ञया ॥
ननृतुर्मुमुदुश्चैव जगुर्दैत्याः सहस्रशः ॥६२॥

तुष्टुवुर्देवदेवेशं परमात्मानमीश्वरम् ॥
ततः पराजिता देवा ध्वस्तवीर्याः क्षणेन तु ॥६३॥

सेन्द्राः संगम्य देवेशमुपेन्द्रं धिष्ठिता भयात् ॥
तान्दृष्ट्वा चिंतयामास भगवान्पुरुषोत्तमः ॥६४॥

किं कृत्यमिति संतप्तः संतप्तान्सेन्द्रकान्क्षणम् ॥
कथं तु तेषां दैत्यानां बलं हत्वा प्रयत्नतः ॥६५॥

देवकार्य्यं करिष्यामि प्रसादात्परमेष्ठिनः ॥
पापं विचारतो नास्ति धर्मिष्ठानां न संशयः ॥६६॥

तस्माद्दैत्या न वध्यास्ते भूतैश्चोपसदोद्भवैः ॥
पापं नुदति धर्मेण धर्में सर्वं प्रतिष्ठितम् ॥६७॥

धर्मादैश्वर्यमित्येषा श्रुतिरेषा सनातनी ॥
दैत्याश्चैते हि धर्मिष्ठाः सर्वे त्रिपुरवासिनः ॥६८॥

तस्मादवध्यतां प्राप्ता नान्यथा द्विजपुंगवाः ॥
कृत्वापि सुमहत्पापं रुद्रमभ्यर्चयंति ये ॥६९॥

मुच्यंते पातकैः सर्वैः पद्मपत्रमिवांभसा ॥
पूजया भोगसंपत्तिरवश्यं जायते द्विजाः ॥७०॥

तस्मात्ते भोगिनो दैत्या लिंगार्चनपरायणाः ॥
तस्मात्कृत्वा धर्मविघ्नमहं देवाः स्वमायया ॥७१॥

दैत्यानां देवाकार्यार्थं जेष्येहं त्रिपुरं क्षणात् ॥
सूत उवाच ॥
विचार्यैनं ततस्तेषां भगवान्पुरुषोत्तमः ॥
कर्तुं व्यवसितश्चाभूद्धर्मविघ्नं सुरारिणाम् ॥७२॥

असृजच्च महातेजाः पुरुषं चात्मसंभवम् ॥
मायी मायामयं तेषां धर्मविघ्नार्थमच्युतः ॥७३॥

शास्त्रं च शास्ता सर्वेषामकरोत्कामरूपधृक् ॥
सर्वसंमोहनं मायी दृष्टप्रत्ययसंयुतम् ॥७४॥

एतत्स्वांगभवायैव पुरुषायोपदिश्य तु ॥
मायी मायामयं शास्त्रं ग्रंथषोडशलक्षकम् ॥७५॥

श्रौतस्मार्तविरुद्धं च वर्णाश्रमविवर्जितम् ॥
इहैव स्वर्गनरकं प्रत्ययं नान्यथा पुनः ॥७६॥

तच्छास्त्रमुपदिश्यैव पुरुषायाच्युतः स्वयम् ॥
पुरत्रयविनाशाय प्राहौनं पुरुषं हरिः ॥७७॥

गंतुमर्हसि नाशाय भो तूर्णं पुरवासिनाम् ॥
धर्मास्तथा प्रमश्यंतु श्रौतस्मार्ता न संशयः ॥७८॥

ततः प्रणम्य तं मायी मायाशास्त्रविशारदः ॥
प्रविश्य तत्पुरं तूर्णं मुनिर्मायां तदाकरोत् ॥७९॥

मायया तस्य ते दैत्याः पुरत्रयनिवासिनः ॥
श्रैतं स्मार्तं च संत्यज्य तस्य शिष्यास्तदाभवन् ॥८०॥

तत्यजुश्च महादेवं शंकरं परमेश्वरम् ॥
नारदोपि तदा मायी नियोगान्मायिनः प्रभोः ॥८१॥

प्रविश्य तत्पुरं तेन मायिना सह दीक्षितः ॥
मुनिः शिष्यैः प्रशिष्यैश्च संवृतः सर्वतः स्वयम् ॥८२॥

स्त्रीधर्मं चाकरोत्स्त्रीणां दुश्चारफलसिद्धिदम् ॥
चक्रुस्ताः सर्वदा लब्ध्वा सद्य एव फलं स्त्रियः ॥८३॥

जनासक्ता बभूवुस्ता विनिंद्य पतिदेवताः ॥
अद्यापि गौरवात्तस्य नारदस्य कलौ मुनेः ॥८४॥

नार्यश्चरंति संत्यज्य भर्तॄन्स्वैरं वृथाधमाः ॥
स्त्रीणां माता पिता बंधुः सखा मित्रं च बांधवः ॥८५॥

भर्ता एव न संदेहस्तथाप्यासहमायया ॥
कृत्वापि सुमहत्पापं या भर्तुः प्रेमसंयुता ॥८६॥

प्रप्नुयात्परमं स्वर्गं नरकं च विपर्ययात् ॥
पुरैकामुनिशार्दूलाः सर्वधर्मान् सदा पतिम् ॥८७॥

संत्यज्यापूजयन्साध्व्यो देवानन्याञ्जगद्गुरून् ॥
ताः स्वर्गलोकमासाद्य मोदंते विगतज्वराः ॥८८॥

नरकं च जगामान्या तस्माद्भर्ता परा गतिः ॥
तथापि भर्तॄन्स्वांस्त्यक्त्वा बभूवुः स्वैरवृत्तयः ॥८९॥

मायया देवदेवस्य विष्णोस्तस्याज्ञया प्रभोः ॥
अलक्ष्मीश्च स्वयं तस्य नियोगात्त्रिपुरं गता ॥९०॥

या लक्ष्मीस्तपसा तेषां लब्धा देवेश्वरादजात् ॥
बहिर्गता परित्यज्य नियोगाद्ब्रह्मणः प्रभोः ॥९१॥

बुद्धि मोहं तथामूतं विष्णुमायाविनिर्मितम् ॥
तेषां दत्त्वा क्षणं देवस्तासां मायी च नारदः ॥९२॥

सुखासीनौ ह्यसंभ्रांतौ धर्मविघ्नार्थमव्ययौ ॥
एवं नष्टे तदा धर्मे श्रौतस्मार्ते सुशोभने ॥९३॥

पाषंडे ख्यापिते तेन विष्णुना विश्वयोनिना ॥
त्यक्ते महेश्वरे दैत्यैस्त्यक्ते लिंगार्चने तथा ॥९४॥

स्त्रीधर्मे निखिले नष्टे दुराचारे व्यवस्थिते ॥
कृतार्थ इव देवेशो देवैः सार्धमुमापतिम् ॥९५॥

तपसा प्राप्य सर्वज्ञं तुष्टाव पुरुषोत्तमः ॥
श्रीभगवानुवाच ॥
महेश्वराय देवाय नमस्ते परमात्मने ॥९६॥

नारायणाय शर्वाय ब्रह्मणे ब्रह्मरूपिणे ॥
शाश्वताय ह्यनंताय अव्यक्ताय च ते नमः ॥९७॥

सूत उवाच ॥
एवं स्तुत्वा महादेवं दंडवत्प्रणिपत्य च ॥
जजाप रुद्रं भगवान्कोटिवारं जले स्थितः ॥९८॥

देवाश्च सर्वे ते देवं तुष्टुवुः परमेश्वरम् ॥
सेंद्राः ससाध्याः सयमाः सरुद्राः समरुद्गणाः ॥९९॥

देवा ऊचुः ॥
नमः सर्वात्मने तुभ्यं शंकरायार्तिहारिणे ॥
रुद्राय नीलरुद्राय कद्रुद्राय प्रचेतसे ॥१೦०॥

गतिर्नः सर्वदास्माभिर्वंद्यो देवारिमर्दनः ॥
त्वमादिस्त्वमनंतश्च अनंतश्चाक्षयः प्रभुः ॥१೦१॥

प्रकृतिः पुरुषः साक्षात्स्रष्टा हर्ता जगद्गुरो ॥
त्राता नेता जगत्यस्मिन्द्विजानां द्विजवत्सल ॥१೦२॥

वरदो वाङ्मयो वाच्यो वाच्यवाचकवर्जितः ॥
याज्यो मुक्त्यर्थमीशानो योगिभिर्योगविभ्रमैः ॥१೦३॥

हृत्पुंडरीकसुषिरे योगिनां संस्थितः सदा ॥
वदंति सूरयः संतं परं ब्रह्मस्वरूपिणम् ॥१೦४॥

भवंतं तत्त्वमित्यार्यस्तेजोराशिं परात्परम् ॥
परमात्मानमित्याहुरस्मिञ्जगति तद्विभो ॥१೦५॥

दृष्टं श्रुतं स्थितं सर्वं जायमानं जगद्गुरो ॥
अणोरल्पतरं प्राहुर्महतोपि महत्तरम् ॥१೦६॥

सर्वतः पाणिपादं त्वां सर्वतोक्षिशिरोमुखम् ॥
सर्वतः श्रुतिमल्लोके सर्वमावृत्य तिष्ठसि ॥१೦७॥

महादेवमनिर्देश्यं सर्वज्ञं त्वामनामयम् ॥
विश्वरूपं विरुपाक्षं सदाशिवमनामय्म् ॥१೦८॥

कोटिभास्करसंकाशं कोटिशीतांशुसन्निभम् ॥
कोटिकालाग्निसंकाशं षड्विंशकमनीश्वरम् ॥१೦९॥

प्रवर्तकं जगत्यस्मिन्प्रकृतेः प्रपितामहम् ॥
वदांति वरदं देवं सर्वावासं स्वयंभुवम् ॥११०॥

श्रुतयः श्रुतिसारं त्वां श्रुतिसारविदोजनाः ॥१११॥

अदृष्टमस्माभिरनेकमूर्ते विना कृतं यद्भवताथ लोके ॥
त्वमेव दैत्यासुरभूतसंघान्देवान्नरान्स्थावरजंगमांश्च ॥११२॥

पाहि नान्या गतिः शंभो विनिहत्यासुरोत्तमान् ॥
मायया मोहिताः सर्वे भवतः परमेश्वर ॥११३॥

यथा तरंगा लहरीसमूहा युध्यंति चान्योन्यमपांनिधौ च ॥
जलाश्रयादेव जडीकृताश्च सुरासुरास्तद्वदजस्य सर्वम् ॥११४॥

सूत उवाच ॥
य इदं प्रातरुत्थाय सुचिर्भूत्वा जपेन्नरः ॥
श्रृणुयाद्वा स्तवं पुण्यं सर्वकामवाप्नुयात् ॥११५॥

स्तुतस्त्वेवं सुरैर्विष्णोर्जपेन च महेश्वरः ॥
सोमः सोमामथालिंग्य नंदी दत्तकरः स्मयन्  ॥११६

प्राह गंभीरया वाचा देवानालोक्य शंकरः ॥
ज्ञातं मयेदमधुना देवकार्यं सुरेश्वराः ॥११७॥

विष्मोर्मायाबलं चैव नारदस्य च धीमतः ॥
तेषामधर्मनिष्ठानां दैत्यानां देवसत्तमाः ॥११८॥

पुरत्रयविनाशं च करिष्येहं सुरोत्तमाः ॥
सूत उवाच ॥
अथ सब्रह्मका देवाः सेंद्रपेंद्राः समागताः ॥११९॥

श्रुत्वा प्रभोस्तदा वाक्यं प्रणेमुस्तुष्टुवुश्च ते ॥
अप्येतदंतरं देवी देवमालोक्य विस्मिता ॥१२०॥

लीलांबुजेन चाहत्य कलमाह वृषध्वजम् ॥
देव्युवाच ॥
क्रीडमानं विभो पश्य षण्मुखं रविसन्निभम् ॥१२१॥

पुत्रं पुत्रवतां श्रेष्ठं भूपितं भूषणैः शुभैः ॥
मुकुटैः कटकैश्चैव कुंडलैर्वलयैः शुभैः ॥१२२॥

नूपुरैश्छन्नवारैश्च तथा ह्युदरबन्धनैः ॥
किंकिणीभिरनेकाभिर्हैमैरस्वत्थपत्रकैः ॥१२३॥

कल्पकद्रुमजैः पुष्पैः शोभितैरलकैः शुभैः ॥
हारैर्वारीजरागादिमणिचित्रैस्तथांगदैः ॥१२४॥

मुक्ताफलमयैर्हारैः पूर्णचंद्रसमप्रभैः ॥
तिलकैश्च महादेव पश्य पुत्रं सुशीभनम् ॥१२५॥

अंकितं कुंकुमाद्यैश्च वृत्तं भसितरनिर्मितम् ॥
वक्रवृंदं च पश्येश वृंदं कामलकं यथा ॥१२६॥

नेत्राणि च विभो पश्य शुभानि त्वं शुभानि च ॥
अंजनानि विचित्राणि मंगलार्थं च मातृभिः ॥१२७॥

गंगादीभीः कृत्तिकाद्यैः स्वाहया च विशेषतः ॥
इत्येवं लोकमातुश्च वाग्भिः संबोधितः शिवः ॥१२८॥

न ययौ तृप्तिमीशानः पिबन्स्कंदाननामृतम् ॥
न सस्मार च तान्देवान्दैत्यशस्त्रनिपीडितान् ॥१२९॥

स्कंदमालिंग्य चाघ्राय नृत्य पुत्रेत्युवाच ह ॥
सोपि लीलालसो बालो ननर्तार्तिहरः प्रभुः ॥१३०॥

सहैव ननृतुश्चान्वे सह तेन गणेश्वराः ॥
त्रैलोक्यमखिलं तत्र ननर्तेशाज्ञया क्षणम् ॥१३१॥

नागाश्च ननृतुः सर्वे देवाः सेंद्रपुरोगमाः ॥
तुष्टुवुर्गणपाः स्कंदं मुमोदांबा च मातरः ॥१३२॥

ससृजुः पुष्पवर्षाणि जगुर्गंधर्वकिन्नराः ॥
नृत्यामृतं तदा पीत्वा पार्वतीपरमेश्वरौ ॥
अवापतुस्तदा तृप्तिं नंदिना च गणेश्वराः ॥१३३॥

ततः स नंदी सह षण्मुखेन तथा च सार्धं गिरिराजपुत्र्या ॥
विवेश दिव्यं भवनं भवोपि यथां बुदोऽन्यांबुदमंबुदाभः ॥१३४॥

द्वारस्य पार्श्वे ते तस्थुर्देवा देवस्य धीमतः ॥
तुष्टुवुश्च महादेवं किञ्चिदुद्विग्नचेतसः ॥१३५॥

किंतु किंत्विति चान्योन्यं प्रेक्ष्य चैतत्समाकुलाः ॥
पापा वयमिति ह्यन्ये अभाग्याश्चेति चापरे ॥१३६॥

भाग्यवंतश्च दैत्येंद्रा इति चान्ये सुरेश्वराः ॥
पूजाफलमिमं तेषामित्यन्ये नेति चापरे ॥१३७॥

एतस्मिन्नंतरे तेषां श्रुत्वा शब्दाननेकशः ॥
कुंभोदरो महातेजा दंडेनाताडयत्सुरान् ॥१३८॥

दुद्रुवुस्ते भयाविष्टा देवा हाहेतिवादिनः ॥
अपतन्मुनयश्चान्ये देवाश्च धरणीतले ॥१३९॥

अहो विधेर्बलं चेति मुनयः कश्यपादयः ॥
दृष्ट्वापि देवदेवेशं देवानां चासुरद्विषाम् ॥१४०॥

अभाग्यान्न समाप्तं तु कार्यमित्यपरे द्विजाः ॥
प्रोचुर्नमः शिवायेति पूज्य चाल्पतरं हृदि ॥१४१॥

ततः कपर्दि नंदीशो महादेवाप्रियो मुनिः ॥
शूली माली तथा हाली कुंडली वलयी गदी ॥१४२॥

वृषमारुह्य सुश्वेतं ययौ तस्याज्ञया तदा ॥
ततो वै नंदिनं दृष्ट्वा गणः कुंभोदरोपि सः ॥१४३॥

प्रणम्य नंदिनं मूर्ध्ना सह तेन त्वरन्ययौ ॥
नंदी भाति महातेजा वृषपृष्टे वृषध्वजः ॥१४४॥

सगणो गणसेनानीर्मेघपृष्ठे यथा भवः ॥
दशयोजनविस्तीर्णं मुक्ताजालैरलंकृतम् ॥१४५॥

सितातपत्रं शैलादेराकाशमिव भाति तत् ॥
तत्रांतर्बद्धमाला सा मुक्ताफलमयी शुभा ॥१४६॥

गंगाकाशान्निपतिता भाति मूर्ध्नि विभोर्यथा ॥
अथ दृष्ट्वा गणाध्यक्षं देवदुंदुभयः शुभाः ॥१४७॥

नियोगाद्वज्रिणः सर्वे विनेदुर्मुनिपुंगवाः ॥
तुष्टुवुश्च गणेशानं वाग्भिरिष्टप्रदं शुभम् ॥१४८॥

यथा देवा भवं दृष्ट्वा प्रीतिकंट कितत्वचः ॥
नियोगाद्वज्रिणो मूर्ध्नि पुष्पवर्षं च खेचराः ॥१४९॥

ववृषुश्च सुगंधाढ्य नंदिनो गगनोदितम् ॥
वृष्ट्या तुष्टस्तदा रेजे तुष्ट्या पुष्ट्या यथार्थया ॥१५०॥

नंदी भवश्चांद्रया तु स्नातया गंधवारिणा ॥
पुष्पैर्नानाविधैस्तत्र भाति पृष्ठं वृषस्य तत् ॥१५१॥

संकीर्णं तु दिवः पृष्ठं नक्षत्रैरिव सुव्रताः ॥
कुसुमैः संवृतो नंदी वृषपृष्ठे रराज सः ॥१५२॥

दिवः पृष्ठे यथा चंद्रो नक्षत्रैरिव सुव्रताः ॥
तं दृष्ट्वा नंदिनं देवाः सेंद्रोपेंद्रास्तथाविधम् ॥१५३॥

तुष्टुवुर्गणपेशानं देवदेवमिवापरम् ॥
देवा ऊचुः ॥
नमस्ते रुद्रभक्ताय रुद्रजाप्यरताय च ॥१५४॥

रुद्रभक्तार्तिनाशाय रौद्रकर्मरताय ते ॥
कूष्मांडगणनाथाय योगिनां पतये नमः ॥१५५॥

सर्वदाय शरण्याय सर्वज्ञायार्तिहारिणे ॥
वेदानां पतये चैव वेदवेद्याय ते नमः ॥१५६॥

वज्रिणे वज्रदंष्ट्राय वज्रिवज्रनिवारिणे ॥
वज्रालंकृतदेहाय वज्रिणाराधिताय ते ॥१५७॥

रक्ताय रक्तनेत्राय रक्तांबरधराय ते ॥
रक्तानां भवपादाब्जे रुद्रलोकप्रदायिने ॥१५८॥

नमः सेनाधिपतये रुद्राणां पतेय नमः ॥
भूतानां भुवने शानां पतये पापहारिणे ॥१५९॥

रुद्राय रुद्रपतये रौद्रपापहराय ते ॥
नमः शिवाय सौम्याय रुद्रभक्ताय ते नमः ॥१६०॥

सूत उवचा ॥
ततः प्रीतो गणाध्यक्षः प्राह देवांश्छिलात्मजः ॥
रथं च सारथिं शंभोः कार्मुकं शरमुत्तमम् ॥१६१॥

कर्तुमर्हथ यत्नेन नष्टं मत्वा पुरत्रयम् ॥
अथ ते ब्रह्मणा सार्धं तथा वै विश्वकर्मणा ॥१६२॥

रथं चक्रुः सुसंरब्धा देवदेवस्य धीमतः ॥१६३॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे पुरदाहे नंदिकेश्वरवाक्यं नाम एकसप्ततितमोध्यायः ॥७१॥