पूर्वभागः - अध्यायः ८०

ऋषय ऊचुः ॥
कथं पशुपतिं दृष्ट्वा पशुपाशविमोक्षणम् ॥
पशुत्वं तत्यजुर्देवास्तन्नो वक्तुमिहार्हसि ॥१॥

सूत उवाच ॥
पुरा कैलासशिखरे भोग्याख्ये स्वपुरे स्थितम् ॥
समेत्य देवाः सर्वज्ञमाजग्मुस्तत्प्रसादतः ॥२॥

हिताय सर्वदेवानां ब्रह्मणा च जनार्दनः ॥
गरुडस्य तथा स्कंधमारुह्य पुरुषोत्तमः ॥३॥

जगाम देवातभिर्वै देवदेवांतिकं हरिः ॥
सर्वे संप्राप्य देवस्य सार्धं गिरिवरं शुभम् ॥४॥

सेंद्राः ससाध्याः सयमाः प्रणेमुर्गिरमुत्तमम् ॥
भगवान्वासुदेवोसौ गरुडाद्गरुडध्वजः ॥
अवतीर्य गिरिं मेरुमारुरोह सुरोत्तमैः ॥५॥

सकलदुरितहीनं सर्वदं भोगमुख्यं मुदितकुररवृंदं नादितं नागवृंदैः ॥
मधुररणितगीतं सानुकूलांधकारं पदरचितवनांतं कांतवातांततोयम् ॥६॥

भवनशतसहस्रैर्जुष्टमादित्यकल्पैर्ललितगतिविदग्धैर्हंसवृंदैश्च भिन्नम् ॥
धवखदिरपलाशैश्चंदनाद्यैश्च वृक्षैर्द्विजवरगणवृंदैः कोकिलाद्यैर्द्विरेफैः ॥७॥

क्वचिदशेषसुरद्रुमसंकुलं कुरबकैः प्रियकैस्तिलकैस्तथा ॥
बहुकदंबतमाललतावृतं गिरिवरं शिखरैर्विविधैस्तथा ॥८॥

गिरेः पृष्ठे परं शार्वं कल्पितं विश्वकर्मणा ॥
क्रीडार्थं देवदेवस्य भवस्य परमेष्ठिनः ॥९॥

अपश्यंस्तत्पुरं देवाः सेंद्रोपेंद्राः समाहिताः ॥
प्रणेमुर्दूरतश्चैव प्रभावादेव शूलिनः ॥१०॥

सहस्रसूर्यप्रतिमं महांतं सहस्रशः सर्वगुणैश्च भिन्नम् ॥
जगाम कैलासगिरिं महात्मा मेरुप्रभागे पुरमादिदेवः ॥११॥

ततोथ नारिगजवाजिसंकुलं रथैरनैकैरमरारिसूदनः ॥
गणैर्गणेशैश्च गिरींद्रसन्निभं महापुरद्वारमजो हरिश्च ॥१२॥

अथ जांबूनदमयैर्भवनैर्मणिभूषितैः ॥
विमानैर्विविधाकारैः प्राकारैश्च समावृतम् ॥१३॥

दृष्ट्वा शंभोः पुरं बाह्यं देवैः सब्रह्मकैर्हरिः ॥
प्रहृष्टवदनो भूत्वा प्रविवेश ततः पुरम् ॥१४॥

हर्म्यप्रासादसंबाधं महाट्टालसमन्वितम् ॥
द्वितीयं देवदेवस्य चतुर्द्वारं सुशोभनम् ॥१५॥

वज्रवैडूर्यमाणिक्यमणिजालैः समावृतम् ॥
दोलाविक्षेपसंयुक्तं घंटाचामरभूषितम् ॥१६॥

मृदंगमुरजैर्जुष्टं वीणावेणुनिनादितम् ॥
नृत्य-------- संघैर्भूतसंघैश्च संवृतम् ॥

देवेंद्रभवनाकारैर्भवनैर्दृष्टिमोहनैः ॥१७॥
प्रासादश्रृंगेष्वथ पौरनार्यः सहस्रशः पुष्पफलाक्षताद्यैः ॥

स्तिताः करैस्तस्य हरेः समंतात्प्रचिक्षिपुर्मूर्ध्नि यथा भवस्य ॥१८॥
दृष्ट्वा नार्यस्तदा विष्णुं मदाघूर्णितलोचनाः ॥१९॥

विशालजघनाः सद्यो ननृतुर्मुमुदुर्जगुः ॥
काश्चिद्दृष्ट्वा हरिं नार्यः किंचित्प्रहसिताननाः ॥२०॥

किंचिद्विस्रस्तवस्त्राश्च स्रस्तकांचीगुणाजगुः ॥
चतुर्थं पंचमं चैव षष्ठं च सप्तमं तथा ॥२१॥

अष्टमं नवमं चैव दशमं च पुरोत्तमम् ॥
अतीत्यासाद्य देवस्य पुरं शंभोः सुशोभनम् ॥२२॥

सुवृत्तं सुतरां शुभ्रं कैलासशिखरे शुभे ॥
सूर्यमंडलसंकाशैर्विमानैश्च विभूषितम् ॥२३॥

स्फाटिकैर्मंडपैः शुभ्रैर्जांबूनदमयैस्तथा ॥
नानारत्नमयैश्चैव दिग्विदिक्षु विभूषितम् ॥२४॥

गोपुरैर्गोपतेः शंभोर्नानाभूषणभूषितैः ॥
अनेकैः सर्वतोभद्रैः सर्वरत्नमयैस्तथा ॥२५॥

प्राकारैर्विविधाकारैरष्टाविंशतिभिर्वृतम् ॥
उपद्वारैर्महाद्वारैर्विदिक्षु विविधैर्दृढैः ॥२६॥

गुह्यालयैर्गुह्यगृहैर्गुहस्य भवनैः शुभैः ॥
ग्राम्यैरन्यैरमहाभागा मौक्तिकैर्दृष्टिमोहनैः ॥२७॥

गणेशायतनौर्दिव्यैः पद्मरागमयैस्तथा ॥
चंदनैर्विविधाकारैः पुष्पोद्यानैश्चशौभनैः ॥२८॥

तडागैर्दिर्घिकाभिश्च हेमसोपानपंक्तिभिः ॥
स्त्रीणांगतिजितैर्हंसैः सेविताभिः समंततः ॥२९॥

मयूरैश्चैव कारंडैः कोकिलैश्चक्रवाककैः ॥
शोभिताभिश्च वापीभिर्दिव्यामृतजलैस्तथा ॥३०॥

संलापालापकुशलैः सर्वाभरणभूषितैः ॥
स्तनबारावनम्रैश्च मदाघूर्णितलोचनैः ॥३१॥

गेयनादरतैर्दिव्यै रुद्रकन्यासहस्रकैः ॥
नृत्यद्भिरप्सरः संघैरमरैरपि दुर्लभैः ॥३२॥

प्रफुल्लांबुजवृंदाद्यैस्तथा द्विजवरैरपि ॥
रुद्रस्त्रीगमसंकीर्णैर्जलक्रीडारतैस्तथा ॥३३॥

रतोत्सवरतैश्चैव ललितैश्च पदेपदे ॥
ग्रामरागानुरक्तैश्च पद्मरागसमप्रभैः ॥३४॥

स्त्रीसंघैर्दैवदेवस्य भवस्य परमात्मनः ॥
दृष्ट्वा विस्मयमापन्नास्तस्थुर्देवाः समंततः ॥३५॥

तत्रैव ददृशुर्देवा वृंदं रुद्रगणस्य च ॥
गणेश्वराणां वीराणामपि वृंदं सहस्रशः ॥३६॥

सुवर्णकृतसोपानान् वज्रवैडूर्य भूषितान् ॥
स्फाटिकान् देवदेवस्य ददृशुस्ते विमानकान् ॥३७॥

तेषां श्रृंगेषु हृष्टाश्च नार्यः कमललोचनाः ॥
विशालजघना यक्षा गंधर्वाप्सरसस्तथा ॥३८॥

किन्नर्यः किंनराश्चैव भुजंगाः सिद्धकन्यकाः ॥
नानावेषधराश्चान्या नानाभूषणभूषिताः ॥३९॥

नानाप्रभाव संयुक्ता नानाभोगरतिप्रियाः ॥
नीलोत्पलदलप्रख्याः पद्मपत्रायतेक्षणाः ॥४०॥

पद्मकिंजल्कसंकाशैरंशुकैरतिशोभनाः ॥
वलयैर्नूपुरैर्हारैश्छत्रैश्चित्रैस्तथांशुकैः ॥४१॥

भूषिता भूषितैश्चान्यैर्मांडिता मंडनप्रियाः ॥
दृष्ट्वाथ वृंदं सुरसुंदरीणां गणेश्वराणां सुरसुंदरीणाम् ॥
जग्मुर्गणेशस्य पुरं सुरेशाः पुरद्विषः शक्रपुरोगमाश्च ॥४२॥

दृष्ट्वा च तस्थुः सुरसिद्धसंघाः पुरस्य मध्ये पुरुहूतपूर्वाः ॥
भवस्य बालार्कसहस्रवर्णं विमानमाद्यं परमेश्वरस्य ॥४३॥

अथ तस्य विमानस्य द्वारि संस्थं गणेश्वरम् ॥
नंदिनं ददृशुः सर्वे देवाः शक्रपुरोगमाः ॥४४॥

तं दृष्ट्वा नंदिनं सर्वे प्रणम्याहुर्गणेश्वरम् ॥
जयेति देवास्तं दृष्ट्वा सोप्याह च गणेश्वरः ॥४५॥

भो भो देवा महाभागाः सर्वे निर्धूतकल्मषाः ॥
संप्राप्ताः सर्वलोकेशा वक्तुमर्हथ सुव्रताः ॥४६॥

तमाहुर्वरदं देवं वारणेंद्रसमप्रभम् ॥
पशुपाशविमोक्षार्थं दर्शयास्मान्महेश्वरम् ॥४७॥

पुरा पुरत्रयं दग्धुं पशुत्वं परिभाषितम् ॥
शंकिताश्च वयं तत्र पशुत्वं प्रति सुव्रत ॥४८ ।

व्रतं पाशुपतं प्रोक्तं भवेन परमेष्ठिना ॥
व्रतेनानेन भूतेश पशुत्वं नैव विद्यते ॥४९॥

अथ द्वादशवर्षं वा मासद्वादशकं तु वा ॥
दिनद्वादशकं वापि कृत्वा तद्व्रतमुत्तमम् ॥५०॥

मुच्यंते पशवः सर्वे सांबं पशुपाशैर्भवस्य तु ॥
दर्शयामास तान्देवान्नारायणपुरोगमान् ॥५१॥

नंदी शिलादतनयः सर्वभूतगणाग्रणीः ॥
तं दृष्ट्वा देवमीशानं सांबं सगणमव्ययम् ॥५२॥

प्रणेमुस्तुष्टुवुश्वैव प्रीतिकंटकितत्वचः ॥
विज्ञाप्य शितिकंठाय पशुपाशविमोक्षणम् ॥५३॥

तस्थुस्तदाग्रतः शंभोः प्रणिपत्य पुनः पुनः ॥
ततः संप्रेक्ष्य तान् सर्वान्देवदेवो वृषध्वजः ॥५४॥

विशोध्य तेषां देवानां पशुत्वं परमेश्वरः ॥
व्रतं पाशुपतं चैव स्वयं देवो महेश्वरः ॥५५॥

उपदिश्य मुनीनां च सहास्ते चांबया भवः ॥
तदाप्रभृति ते देवाः सर्वे पाशुपताः स्मृताः ॥५६॥

पशूनां च पतिर्यस्मात्तेषां साक्षाद्धि देवताः ॥
तस्मात्पाशुपताः प्रोक्तास्तपस्तेपुश्च ते पुनः ॥५७॥

ततो द्वादशवर्षांते मुक्त पाशाः सुरोत्तमाः ॥
ययुर्यथागतं सर्वे ब्रह्मणा सह विष्णुना ॥५८॥

एतद्वः कथितं सर्वं पितामहमुखाच्छ्रुतम् ॥
पुरा सनत्कुमारेण तस्माद्व्यासेन धीमता ॥५९॥

यः श्रावयेच्छ्रुचिर्विप्राञ्छृणुयाद्वा शुचिर्नरः ॥
स देहभेदमासाद्य पशुपाशैः प्रमुच्यते ॥६०॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे पाशुपतव्रतमाहात्म्यं नामाशीतितमोध्यायः ॥८०॥