पूर्वभागः - अध्यायः ९८

ऋषय ऊचुः ॥
कथं देवेन वै सूत देवदेवान्महेश्वरात् ॥
सुदर्शनाख्यं वै लब्धं वक्तुमर्हसि विष्णुना ॥१॥

सूत उवाच ॥
देवानामसुरेंद्राणामभवच्च सुदारुणः ॥
सर्वेषामेव भूतानां विनाशकरणो महान् ॥२॥

ते देवाः शक्तिमुशलैः सायकैर्नतपर्वभिः ॥
प्रभिद्यमानाः कुंतैश्च दुद्रुवुर्भयविह्वलाः ॥३॥

पराजितास्तदा देवा देवदेवेश्वरं हरिम् ॥
प्रणेमुस्तं सुरेशानं शोकसंविग्नमानसाः ॥४॥

तान् समीक्ष्याथ भगवान् देवदेवेश्वरो हरिः ॥
प्रणिपत्य स्थितान्देवानिदं वचनमब्रवीत् ॥५॥

वत्साः किमिति वै देवाश्चयुतालंकारविक्रमाः ॥
समागताः ससंतापा वक्तुमर्हथ सुव्रताः ॥६॥

तस्य तद्वचनं श्रुत्वा तथाभूताः सुरोत्तमाः ॥
प्रणम्याहुर्यथावृत्तं देवदेवाय विष्णवे ॥७॥

भगवन्देवदेवेश विष्णो जिष्णो जनार्दन ॥
दानवैः पीडिताः सर्वे वयं शरणमागताः ॥८॥

त्वमेव देवदेवेश गतिर्नः पुरुषोत्तम ॥
त्वमेव परमात्मा हि त्वं पिता जगतामपि ॥९॥

त्वमेव भर्ता हर्ता च भोक्ता दाता जनार्दन ॥
हंतुमर्हसि तस्मात्त्वं दानवान्दानवार्दन ॥
दैत्याश्च वैष्णवैर्ब्राह्मै रौद्रैर्याम्यैः सुदारुणैः ॥
कौबेरैश्चैव सौम्यैश्च नैर्ऋत्यैर्वारुणैर्दृढैः ॥११॥

वायव्यैश्च तथाग्नेयैरैशानैर्वार्षिकैः शुभैः ॥
सौरै रौद्रौस्तथा भीमैः कंपनैर्जृंभणैर्दृढैः ॥१२॥

अवध्या वरलाभात्ते सर्वे वारिजलोचन ॥
सूर्यमंडलसंभूतं त्वदीयं चक्रमुद्युतम् ॥१३॥

कुंठितं हि दधीचेन च्यावनेन जगद्गुरो ॥
दंडंशार्ङ्गं तवास्त्रं च लब्धं दैत्यैः प्रसादतः ॥१४॥

पुरा जलंधरं हंतुं निर्मितं त्रिपुरारिणा ॥
रथांगं सुशितं घोरं ते तान् हंतुमर्हसि ॥१५॥

तस्मात्तेन निहंतव्या नान्यैः शस्त्रशतैरपि ॥
ततो निशम्य तेषां वै वचनं वारिजेक्षणः ॥१६॥

वाचस्पतिमुखानाह स हरिश्चक्रभृत् स्वयम् ॥
श्रिविष्णुरुवाच ॥
भोभो देवा महादेवं सर्वै र्देवैः सनातनैः ॥१७॥

संप्राप्य सांप्रतं सर्वं करिष्यामि दिवौकसाम् ॥
देवा जलंधरं हंतुं निर्मितंहि पुरारिणा ॥
लब्ध्वा रथांगं तेनैव निहत्य च महासुरान् ॥
सर्वान्धुन्धुमुखान्दैत्यानष्टषष्टिशतान् सुरान् ॥१९॥

सबांधवान्क्षणादेव युष्मान् संतारयाम्यहम् ॥
सूत उवाच ॥
एवमुक्ता सुरश्रेष्ठान् सुरश्रेष्ठमनुस्मरन् ॥२०॥

सुश्रेष्ठस्तदा श्रेष्ठं पूजयामास शंकरम् ॥
लिंगं स्थाप्य यथान्यायं हिमवच्छिखरे शुभे ॥२१॥

मेरुपर्वतसंकाशं निर्मितं विश्वकर्मणा ॥
त्वरिताख्येन रुद्रेण रौद्रेण च जनार्दनः ॥२२॥

स्नाप्य संपूज्य गंधाद्यैर्ज्वालाकारं मनोरमम् ॥
तुष्टाव च तदा रुद्रं संपूज्याग्नौ प्रणम्य च ॥२३॥

देवं नाम्नां सहस्रेण भवाद्येन यथाक्रमम् ॥
पूजयामास च शिवं प्रणवाद्यं नमोंतकम् ॥२४॥

देवं नाम्नां सहस्रेण भवाद्येन महेश्वरम् ॥
प्रतिनाम सपद्मेन पूजयामास शंकरम् ॥२५॥

अग्नौ च नामभिर्देवं भवाद्यैः समिदादिभिः ॥
स्वाहांतैर्विधिवद्धृत्वा प्रत्येकमयुतं प्रभुम् ॥२६॥

तुष्टाव च पुनः शंभुं भवाद्यैर्भवमीश्वरम् ॥
श्रीविष्णुरुवाच ॥
भवः शिवो हरो रुद्रः पुरुषः पद्मलोचनः ॥२७॥

अर्थितव्यः सदाचार सर्वशंभुर्महेश्वरः ॥
ईश्वरः स्थाणुरीशानः सहस्राक्षः सहस्रपात् ॥२८॥

वरीयान् वरदो वंध्यः शंकरः परमेश्वरः ॥
गंगाधरः शूलधरः परार्थैकप्रयोजनः ॥२९॥

सर्वज्ञः सर्वदेवादिगिरिधन्वा जटाधरः ॥
चंद्रापीडश्चंद्रमौलिर्विद्वान्विश्वामरेश्वरः ॥३०॥

वेदांतसारसंदोहः कपाली नीललोहितः ॥
ध्यानाधारोपरिच्छेद्यो गौरीभर्ता गणेश्वरः ॥३१॥

अष्टमूर्तिर्विश्वमूर्तिस्त्रिवर्गः स्वर्गसाधनः ॥
ज्ञानगम्यो दृढप्रज्ञो देवदेवस्त्रिलोचनः ॥३२॥

वामदेवो महादेवः पांडुः परिदृढो दृढः ॥
विश्वरूपो विरूपाक्षो वागीशः शुचिरंतरः ॥३३॥

सर्वप्रणयसंवादी वृषांको वृषवाहनः ॥
ईशः पिनाकी खट्वांगी चित्रवेषश्चिरंतनः ॥३४॥

तमोहरो महायोगी गोप्ता ब्रह्मांगहृज्जटि ॥
कालकालः कृत्तिवासाः सुभगः प्रणवात्मकः ॥३५॥

उन्मत्तवेषश्चश्रुष्यो दुर्वासाः स्मरशासनः ॥
दृढायुधः स्कंदगुरुः परमेष्ठी परायणः ॥३६॥

अनादिमध्यनिधनो गिरिशो गिरिबांधवः ॥
कुबेरबंधुः श्रीकंठो लोकवर्णोत्तमोत्तमः ॥३७॥

सामान्यदेवः कोदंडी नीलकंठः परश्वधी ॥
विशालाक्षो मृगव्याधः सुरेशः सूर्यतापनः ॥३८॥

धर्मकर्माक्षमः क्षेत्रं भगवान् भगनेत्रभित् ॥
उग्रः पशुपतिस्तार्क्ष्यप्रियभक्तः प्रियंवदः ॥३९॥

दाता दयाकरो दक्षः कपर्दी कामशासनः ॥
श्मशाननिलयः सूक्ष्मः श्मशानस्थो महेश्वरः ॥४०॥

लोककर्ता भूतपतिर्महाकर्ता महौषधी ॥
उत्तरो गोपतिर्गोप्ता ज्ञानगम्यः पुरातनः ॥४१॥

नीतिः सुनीतिः शुद्धात्मा सोमसोमरतः सुखी ॥
सोमपोमृतपः सोमो महानीतिर्महामतिः ॥४२॥

अजातशत्रुरालोकः संभाव्यो हव्यवाहनः ॥
लोककारो वेदकारः सूत्रकारः सनातनः ॥४३॥

महर्षिः कपिलाचार्यो विश्वदीप्तिस्त्रिलोचनः ॥
पिनाकपाणिभूर्देवः स्वस्तिदः स्वस्तिकृत्सदा ॥४४॥

त्रिधामा सौभगः शर्वः सवज्ञः सर्वगोचरः ॥
ब्रह्मधृग्विश्वसृक्‌स्वर्गः कर्णिकारः प्रियः कविः ॥४५॥

शाखो विशाखो गोशाखः शिवो नैकः क्रतुः समः ॥
गंगाप्लवोदको भावः सकलस्थपतिस्थिरः ॥४६॥

विजितात्मा विधेयात्मा भूतवाहनसारथिः ॥
सगणो गणकार्यश्च सुकीर्ति श्छिन्नसंशयः ॥४७॥

कामदेवः कामपालो भस्मोद्धूलितविग्रहः ॥
भस्मप्रियो भस्मशायी कामी कांतः कृतागमः ॥४८॥

समायुक्तो निवृत्तात्मा धर्मयुक्तः सदाशिवः ॥
चतुर्मुखश्चतुर्बाहुर्दुरावासो दुरासदः ॥४९॥

दुर्गमो दुर्लभो दुर्गः सर्वायुधविशारदः ॥
अध्यात्मयोगनिलयः सुतंतुस्तंतुवर्धनः ॥५०॥

सुभांगो लोकसारंगो जगदीशोऽमृताशनः ॥
भस्मशुद्धिकरो मेरुरोजस्वी शुद्धविग्रहः ॥५१॥

हिरण्यरेतास्तरणिर्मरीचिर्महिमालयः ॥
महाह्रदो महागर्भः सिद्धवृंदारवंदितः ॥५२॥

व्याघ्रचर्मधरो व्याली महाभूतो महानिधिः ॥
अमृतांगोऽमृतवपुः पंचयज्ञः प्रभंजनः ॥५३॥

पंच विंशतितत्त्वज्ञः पारिजातः परावरः ॥
सुलभः सुव्रतः शुरो वाङ्मयैकनिधिर्निधिः ॥५४॥

वर्णाश्रमगुरुर्वर्णी शत्रुजिच्छत्रुतापनः ॥
आश्रमः क्षपणः क्षामो ज्ञानवानचलाचलः ॥५५॥

प्रमाणभूतो दुर्ज्ञेयः सुपर्णो वायुवाहनः ॥
धनुर्धरो धनुर्वेदो गुणराशिर्गुणाकरः ॥५६॥

अनंतदृष्टिरानंदो दंडो दमयिता दमः ॥
अभिवाद्यो महाचार्यो विश्वकर्मा विशारदः ॥५७॥

वीतरागो विनीतात्मा तपस्वी भूतभावनः ॥
उन्मत्तवेषः प्रच्छन्नो जितकामो जितप्रियः ॥५८॥

कल्याणप्रकृतिः कल्पः सर्वलोकप्रजापतिः ॥
तपस्स्वी तारको धीमान् प्रधान प्रभुरव्ययः ॥५९॥

लोकपालोऽन्तर्हितात्मा कल्पादिः कमलेक्षणः ॥
वेदशास्त्रार्थतत्त्वज्ञो नियमो नियमाश्रयः ॥६०॥

चंद्रः सूर्यः शनिः केतुर्विरामो विद्रुमच्छविः ॥
भक्तिगस्यः परंब्रह्ममृगबाणार्पणोऽनघः ॥६१॥

अद्रिराजालयः कांतः परमात्मा जगद्गुरुः ॥
सर्वकर्माचलस्त्वष्टा मंगल्यो मंगलावृतः ॥६२॥

महातपा दीर्घतपाः स्थविष्ठः स्थविरो ध्रुवः ॥
अहः संवत्सरो व्याप्तिः प्रमाणं परम तपः ॥६३॥

संवत्सरकरो मंत्रः प्रत्ययः सर्वदर्शनः ॥
अजः सर्वेश्वरः स्निग्धो महोरेता महाबलः ॥६४॥

योगी योग्यो महोरेताः सिद्धः सर्वदिरग्निदः ॥
वसुर्वसुमनाः सत्यः सर्वपापहरो हरः ॥६५॥

अमृतः शाश्वतः शांतो बाणहस्तः प्रतापवान् ॥
कमंडलुधरो धन्वी वेदांगो वेदविन्मुनिः ॥६६॥

भ्रजिष्णुर्भोजनं भोक्ता लोकनेता दुराधरः ॥
अतींद्रियो महामायः सर्वावासश्चतुष्पथः ॥
कालयोगी महानादो महोत्साहो महाबलः ॥
महाबुद्धिर्महावीर्यो भूतचारी पुरंदरः ॥६८॥

निशाचरः प्रेतचारिमहाशक्तिर्महाद्युतिः ॥
अनिर्देश्यवपुः श्रीमान् सर्वहार्यमितो गतिः ॥६९॥

बहुश्रुतो बहुमयो नियतात्मा भवोद्भवः ॥
ओजस्तेजो द्युतिकरो नर्तकः सर्वकामकः ॥७०॥

नृत्यप्रियो नृत्यनृत्यः प्रकाशात्मा प्रतापनः ॥
बुद्धस्पष्टाक्षरो मंत्रः सन्मानः सारसंप्लवः ॥७१॥

युगादिकृद्युगावर्तो गंभीरो वृषवाहनः ॥
इष्टो विशिष्टः शिष्टेष्टः शरभः शरभो धनुः ॥७२॥

अपां निधिरधिष्ठानं विजयो जयकालवित् ॥
प्रतिष्ठितः प्रमाणज्ञो हिरण्यकवचो हरिः ॥७३॥

विरोचनः सुरगणो विद्येशो विबुधाश्रयः ॥
बालरूपो बलोन्माथी विवर्तो गहनो गुरुः ॥७४॥

करणं कारणं कर्ता सर्वबंधविमोचनः ॥
विद्वत्तमो वीतभयो विश्वभर्ता निशाकरः ॥७५॥

व्यवसायो व्यवस्थानः स्थानदो जगदादिजः ॥
दुंदुभो ललितो विश्वो भवात्मात्मनि संस्थितः ॥७६॥

वीरेश्वरो वीरभद्रो वीरहा वीरभृद्विराट् ॥
वीरचूडामणिर्वेत्ता तीव्रनादो नदीधरः ॥७७॥

आज्ञाधरस्त्रिशूली च शिपिविष्टः शिवालयः ॥
वालखिल्यो महाचापस्तिग्मांशुर्निधिरव्ययः ॥७८॥

अभिरामः सुशरणः सुब्रह्मण्यः सुधापतिः ॥
मघवान्कौशिको गोमान् विश्रामः सर्वशासनः ॥७९॥

ललाटाक्षो विश्वदेहः सराः संसारचक्रभृत् ॥
अमोघदंडी मध्यस्थो हिरण्यो ब्रह्मवर्चसी ॥८०॥

परमार्थः परमयः शंबरो व्याघ्रकोऽनलः ॥
रुचिर्वररुचिर्वंद्यो वाचस्पतिरहर्पतिः ॥८१॥

रविर्विरोचनः स्कंधः शास्ता वैवस्वतो जनः ॥
युक्तिरुन्नतकीर्तिश्च शांतरागः पराजयः ॥८२॥

कैलासपतिकामारिः सविता रविलोचनः ॥
विद्वत्तमो वीतभयो विश्वहर्ता निवारितः ॥८३॥

नित्यो नियतकल्याणः पुण्यश्रवणकीर्तनः ॥
दूरश्रवा विश्वसहो ध्येयो दुःस्वप्ननाशनः ॥८४॥

उत्तारको दुष्कृतिहा दुर्धर्षो दुःसहोऽभयः ॥
अनादिर्भूर्भुवोलक्ष्मीः किरीटित्रिदशाधिपः ॥८५॥

विश्वगोप्ता विश्वभर्ता सुधीरो रुचिरांगदः ॥
जननो जनजन्मादिः प्रीतिमान्नीतिमान्नयः ॥८६॥

विशिष्टः काश्यपो भानुर्भीमो भीमपराक्रमः ॥
प्रणवः सप्तधाचारो महाकायो महाधनुः ॥८७॥

जन्माधिपो महादेवः सकलागमपारगः ॥
तत्त्वातत्त्वविवेकात्मा विभूष्णुर्भूतिभूषणः ॥८८॥

ऋषिर्ब्राह्मणविज्जिष्णुर्जन्ममृत्युजरातिगः ॥
यज्ञो यज्ञपतिर्यज्वा यज्ञांतोऽमोघविक्रमः ॥८९॥

महेंद्रो दुर्भरः सेनी यज्ञांगो यज्ञवाहनः ॥
पंचब्रह्मसमुत्पत्तिर्विश्वेशो विमलोदयः ॥९०॥

आत्मयोनिरनाद्यंतो षड्विंशत्सप्तलोकधृक् ॥
गायत्रीविल्लभः प्रांशुर्विश्वावासः प्रभाकरः ॥९१॥

शिशुर्गिरिरतः साम्राट्सुषेणः सुरशत्रुहा ॥
अमोघरिष्टमथनो मुकुंदो विगतज्वरः ॥९२॥

स्वयंज्योतिरनुज्योतिरात्मज्योतिरचंचलः ॥
पिंगलः कपिलश्मश्रुः शास्त्रनेत्रस्त्रयीतनुः ॥९३॥

ज्ञानस्कंधो महाज्ञानी निरुत्पत्तिरुपप्लवः ॥
भगो विवस्वानादित्यो योगाचार्यो बृहस्पतिः ॥९४॥

उदारकीर्तिरुद्योगी सद्योगी सदसन्मयः ॥
नक्षत्रमाली राकेशः साधिष्ठानः षडाश्रयः ॥९५॥

पवित्रपाणिः पापारिर्मणिपूरो मनोगतिः ॥
हृत्पुंडरीकमासीनः शुक्लः शांतो वृषाकपिः ॥९६॥

विष्णुर्ग्रहपतिः कृष्णः समर्थोऽनर्थनाशनः ॥
अधर्मशत्रुरक्षय्यः पुरुहूतः पुरुष्टुतः ॥९७॥

ब्रह्मगर्भो बृहद्गर्भो धर्मधेनुर्धनागमः ॥
जगद्धितैपिसुगतः कुमारः कुशलागमः ॥९८॥

हिरण्यवर्णो ज्योतिष्मान्नानाभूतधरो ध्वनिः ॥
अरोगो नियमाध्यक्षो विश्वामित्रो द्विजोत्तमः ॥९९॥

बृहज्ज्योतिः सुधामा च महाज्योतिरनुत्तमः ॥
मातामहो मातरिश्वा नभस्वान्नागहारधृक् ॥१००॥

पुलस्त्यः पुलहोऽगस्त्यो जातूकर्ण्यः पराशरः ॥
निरावरणधर्मज्ञो विरिंचो विष्टरश्रवाः ॥१०१॥

आत्मभूरनिरुद्धोत्रिज्ञानमूर्तिर्महायशाः ॥
लोकचूडामणिर्वीरः चंडसत्यपराक्रमः ॥१०२॥

व्यालकल्पो महाकल्पो महावृक्षः कलाधरः ॥
अलंकरिष्णुस्त्वचलो रोचिष्णुर्विक्रमोत्तमः ॥१०३॥

आशुशब्दपतिर्वेगी पुलवनः शिखिसारथिः ॥
असंसृष्टोऽतिथि शक्रः प्रमाथी पापनाशनः ॥१०४॥

वसुश्रवाः कव्यवाहः प्रतप्तो विश्वभोजनः ॥
जर्यो रजाधिशमनो लोहितश्च तनूनपात् ॥१०५॥

पृषदश्वो नभोयोनिः सुप्रतीकस्तमिस्त्रहा ॥
निदाघस्तपनो मेघः पक्षः परपुरंजयः ॥१०६॥

मुखानिलः सुनिष्पन्नः सुरभिः शिशिरात्मकः ॥
वसंतो माधवो ग्रीष्मो नभस्यो बीजवाहनः ॥१०७॥

अंगिरामुनिरात्रेयो विमलो विश्ववाहनः ॥
पावनः पुरुजिच्छक्रस्त्रिविद्यो नरवाहनः ॥१०८॥

मनो बुद्धिरहंकारः क्षेत्रज्ञः क्षेत्रपालकः ॥
तेजोनिधिर्ज्ञाननिधिर्विपाको विघ्नकारकः ॥१०९॥

अधरोऽनुत्तरो ज्ञेयो ज्येष्ठो निःश्रेयसालयः ॥
शैलो नगस्तनुर्देहो दानवारिररिंदमः ॥११०॥

चारुधिर्जनकश्चारुविशल्यो लोकशल्यकृत् ॥
चतुर्वेदश्चतुर्भावश्चतुरश्चतुरप्रियः ॥१११॥

आम्नायोथ समाम्नायस्तीर्थदेवशिवालयः ॥
बहुरूपो महारूपः सर्वरूपश्चराचरः ॥११२॥

न्यायनिर्वाहको न्यायो न्यायगम्यो निरंजनः ॥
सहस्रमूर्धा देवेंद्राः सर्वशस्त्रप्रभंजनः ॥११३॥

मुंडो विरूपो विकृतो दंडी दांतो गुणोत्तमः ॥
पिंगलाक्षोथ हर्यक्षो नीलग्रीवो निरामयः ॥११४॥

सहस्रबाहुः सर्वेशः शरण्यः सर्वलोकभृत् ॥
पद्मासनः परंज्योतिः परावरंपरंफलः ॥११५॥

पद्मगर्भो महागर्भो विश्वगर्भो विचक्षणः ॥
परावरज्ञो बीजेशः सुमुखः सुमहास्वनः ॥११६॥

देवासुरगुरुर्देवो देवासुरनमस्कृतः ॥
देवासुरमहामात्रो देवासुरमहाश्रयः ॥११७॥

देवादिदेवो देवर्षिदेवासुरवरप्रदः ॥
देवासुरेश्वरो दिव्यो देवासुरमहेश्वरः ॥११८॥

सर्वदेवमयोचिंत्यो देवतात्मात्मसंभवः ॥
ईड्योऽनीशः सुख्याघ्रो देवसिंहो दिवाकरः ॥११९॥

विबुधाग्रवरश्रेष्ठः सर्वदेवोत्तमोत्तमः ॥
शिवज्ञानरतः श्रीमान् शिखिश्रीपर्वतप्रियः ॥१२०॥

जयस्तंभो विशिष्टंभो नरसिंहनिपातनः ॥
ब्रह्मचारी लोकचारी धर्मचारी धनाधिपः ॥१२१॥

नंदी नंदीश्वरो नग्नो नग्नव्रतधरः शुचिः ॥
लिंगाध्यक्षः सुराध्यक्षो युगाध्यक्षो युगावहः ॥१२२॥

स्ववशः सवशः स्वर्गः स्वरः स्वरमयस्वनः ॥
बीजाध्यक्षो बीजकर्ता धनकृद्धर्मवर्धनः ॥१२३॥

दंभोऽदंभो महादंभः सर्वभूतमहेश्वरः ॥
श्मशाननिलयस्तिष्यः सेतुरप्रतिमाकृतिः ॥१२४॥

लोकोत्तरस्फुटालोकस्त्र्यंबको नागभूषणः ॥
अंधकारिर्मखद्वेषी विष्णुकंधरपातनः ॥१२५॥

वीतदोषोऽक्षयगुणो दक्षारिः पूषदंतहृत् ॥
धूर्जटिः खंडपरशुः सकलो निष्कलोऽनघः ॥१२६॥

आधारः सकलाधारः पांडुराभो मृडो नटः ॥
पूर्णः पूरयिता पुण्यः सुकुमारः सुलोचनः ॥१२७॥

सामगेयः प्रियकरः पुण्यकीर्तिरनामयः ॥
मनोजवस्तीर्थकरो जटिलो जीवतेश्वरः ॥१२८॥

जीवितांतकरो नित्यो वसुरेता वसुप्रियः ॥
सद्गतिः सत्कृतिः सक्तः कालकंठः कलाधरः ॥१२९॥

मानी मान्यो महाकालः सद्भूतिः सत्परायणः ॥
चंद्रसंजीवनः शास्ता लोकगूढोमराधिपः ॥१३०॥

लोकबंधुर्लोकनाथः कृतज्ञः कृतिभूषणः ॥
अनपाय्यक्षरः कांतः सर्वशास्त्रभृतां वरः ॥१३१॥

तेजोमयो द्युतिधरो लोकमायोग्रणीरणुः ॥
शुचिस्मितः प्रसन्नात्मा दुर्जयो दुरतिक्रमः ॥१३२॥

ज्योतिर्मयो निराकारो जगन्नाथो जलेश्वरः ॥
तुंबवीणी महाकायो विशोकः शोकनाशनः ॥१३३॥

त्रिलोकात्मा त्रिलोकेशः शुद्धः शुद्धी रथाक्षजः ॥
अव्यक्तलक्षणो व्यक्तो व्यक्ताव्यक्तो विशांपतिः ॥१३४॥

वरशीलो वरतुलो मानो मानधनो मयः ॥
ब्रह्मा विष्णुः प्रजापालो हंसो हंसगतिर्यमः ॥१३५॥

वेधा धाता विधाता च अत्ता हर्ता चतुर्मुखः ॥
कैलासशिखरावासी सर्वावासी सतां गतिः ॥१३६॥

हिरण्यगर्भो हरिणः पुरुषः पूर्वजः पिता  ॥
भूतालयो भूतपतिर्भूतिदो भुवनेश्वरः ॥१३७॥

संयोगी योगविद्ब्रह्म ब्रह्मण्यो ब्राह्मणप्रियः ॥
देवप्रियो देवनाथो देवज्ञो देवचिंतकः ॥१३८॥

विषमाक्षः कलाध्यक्षो वृषांको वृषवर्धनः ॥
निर्मदो निरहंकारो निर्मोहो निरुपद्रवः ॥१३९॥

दर्पहा दर्पितो दृप्तः सर्वर्तुपरिवर्तकः ॥
सप्तजिह्वः सहस्रर्चिः स्रिग्धः प्रकृतिदक्षिणः ॥१४०॥

भूतभव्यभवन्नाथः प्रभवो भ्रांतिनाशनः ॥
अर्थोनर्थो महाकोशः परकार्यैकपंडितः ॥१४१॥

निष्कंटकः कृतानंदो निर्व्याजो व्याजमर्दनः ॥
सत्त्ववान् सात्त्विकः सत्यकीर्तिस्तंभकृतागमः ॥१४२॥

अकंपितो गुणग्राही नैकात्मा नैककर्मकृत् ॥
सुप्रीतः सुमुखः सूक्ष्मः सुकरो दक्षिणोऽनलः ॥१४३॥

स्कंधः स्कंधधरो धुर्यः प्रकटः प्रीतिवर्धनः ॥
अपराजितः सर्वसहो विदग्धः सर्ववाहनः ॥१४४॥

अधृतः स्वधृतः साध्यः पूर्वमूर्तिर्यशोधरः ॥
वराहश्रृंगधृग्वायुर्बलवानेकनायकः ॥१४५॥

श्रुतिप्रकाशः श्रुतिमानेकबंधुरनेकधृक् ॥
श्रीवल्लभशिवारंभः शांतभद्रः समंजसः ॥१४६॥

भूशयो भूतिकृद्भूतिर्भूषणो भूतवाहनः ॥
अकायो भक्तकायस्थः कालज्ञानी कलावपुः ॥१४७॥

सत्यव्रतमहात्यागी निष्ठाशांतिपरायणः ॥
परार्थवृत्तिर्वरदो विविक्तः श्रुतिसागरः ॥१४८॥

अनिर्विण्णो गुणग्राही कलंकांलः कलंकहा ॥
स्वभावरुद्रो मध्यस्थः शत्रुघ्नो मध्यनाशकः ॥१४९॥

शिखंडी कवची शूली चंदी मुंडी च कुंडली ॥
मेखली कवची खड्गी मायी संसारसारथिः ॥१५०॥

अमृत्युः सर्वदृक् सिंहस्तेजोराशिर्महामणिः ॥
असंख्येयोप्रमेयात्मा वीर्यवान् कार्यकोविदः ॥१५१॥

वेद्यो वेदार्थविद्गोप्ता सर्वाचारो मुनीश्वरः ॥
अनुत्तमो दुराधर्षो मधुरः प्रियदर्शनः ॥१५२॥

सुरेशः शरणं सर्वः शब्दब्रह्मसतांगतिः ॥
कालभक्षः कलंकारिः कंकणीकृतवासुकिः ॥१५३॥

महेष्वासो महीभर्ता निष्कलंको विश्रृंखलः ॥
द्युणमिस्तरणिर्धन्यः सिद्धिदः सिद्धिसाधनः ॥१५४॥

निवृत्तः संवृतः शिल्पो व्यूढोरस्को महाभुजः ॥
एकज्योतिर्निरातंको नरो नारायणप्रियः ॥१५५॥

निर्लेपो निष्प्रपंचात्मा निर्व्यग्रो व्यग्रनाशनः ॥
स्तव्यस्तवप्रियः स्तोता व्यासमूर्तिरनाकुलः ॥१५६॥

निरवद्यपदोपायो विद्याराशिरविक्रमः ॥
प्रशांतबुद्धिरक्षुद्रः क्षुद्रहानित्यसुंदरः ॥१५७॥

धैर्याग्र्यधुर्यो धात्रीशः शाकल्यः शर्वरीपतिः ॥
परमार्थगुरुर्दृष्टिर्गुरुराश्रितवत्सलः ॥१५८॥

रसो रसज्ञः सर्वज्ञः सर्वसत्त्वावलंबनः ॥
सूत उवाच ॥
एवं नाम्नां सहस्रेण तुष्टाव वृषभध्वजम् ॥१५९॥

स्नापयामास च विभुः पूजयामास पंकजैः ॥
परीक्षार्थं हरेः पूजाकमलेषु महेश्वरः ॥१६०॥

गोपयामास कमलं तदैकं भुवनेश्वरः ॥
हृतपुष्पो हरिस्तत्र किमिदंत्वभ्यचिंतयन् ॥१६१॥

ज्ञात्वा स्वनेत्रमुद्धृत्य सर्वसत्त्वाबलंबनम् ॥
पूजयामास भावेन नाम्ना तेन जगद्गुरुम् ॥१६२॥

ततस्तत्र विभुर्दृष्ट्वा तथाभूतं हरो हरिम् ॥
तस्मादवतताराशु मंडलात्पावकस्य च ॥१६३॥

कोटिभास्करसंकाशं जटामुकुटमंडितम् ॥
ज्वालामालावृतं दिव्यं तीक्ष्णंदंष्ट्रं भयंकरम् ॥१६४॥

शूलटंकगदाचक्रकुंतपाशधरं हरम् ॥
वरादभयहस्तं च दीपिचर्मोत्तरीयकम् ॥१६५॥

इत्थंभूतं तदा दृष्ट्वा भवं भस्मविभूषितम् ॥
हृष्टो नमश्चकाराशु देवदेवं जनार्दनः ॥१६६॥

दुद्रुवुस्तं परिक्रम्य सेंद्रा देवास्त्रिलोचनम् ॥
चचाल ब्रह्मभुवनं चकंपे च वसुंधरा ॥१६७॥

ददाह तेजस्तच्छंभोः प्रांतं वै शतयोजनम् ॥
अधस्ताच्चोर्ध्वतश्चैव हाहेत्यकृत भूतले ॥१६८॥

तदा प्राह महादेवः प्रहसन्निव शंकरः ॥
संप्रेक्ष्य प्रणयाद्विष्णुं कृतांजलिपुटं स्थितम् ॥१६९॥

ज्ञातं मयेदमधुना देवकार्यं जनार्दन ॥
सुदर्शनाख्यं चक्रं च ददामि तव शोभनम् ॥१७०॥

यद्रूपं भवता दृष्टं सर्वलोकभयंकरम् ॥
हिताय तव यत्नेन तव भावाय सुव्रत ॥१७१॥

शांतं रणाजिरे विष्णो देवानां दुःखसाधनम् ॥
शांतस्य चास्त्रं शांतस्याच्छांतेनास्त्रेण किं फलम् ॥१७२॥

शांतस्य समरे चास्त्रं शांतिरेव तपस्विनम् ॥
योद्धुः शांत्या बलच्छेदः परस्य बलवृद्धिदः ॥१७३॥

देवैरशांतैर्यद्रूपं मदीयं भावयाव्ययम् ॥
किमायुधेन कार्यं वै योद्धुं देवारिसूदन ॥१७४॥

क्षमा युधि न कार्यं वै योद्धुं देवारिसूदन ॥
अनागते व्यतीते च दौर्बल्ये स्वजनोत्करे ॥१७५॥

अकालिके त्वधर्मे च अनर्थे वारिसूदन ॥
एवमुक्त्वा ददौ चक्रं सूर्यायुतसमप्रभम् ॥१७६॥

नेत्रं च नेता जगतां प्रभुर्वै पद्मसन्निभम् ॥
तदाप्रभृति तं प्राहुः पद्माक्षमिति सुव्रतम् ॥१७७॥

दत्त्वैनं नयनं चक्रं विष्णवे नीललोहितः ॥
पस्पर्श च कराभ्यां वै सुशुभाभ्यामुवाच ह ॥१७८॥

वरदोहं वरश्रेष्ठ वरान्वरय चेप्सितान् ॥
भक्त्या वशीकृतो नूनं त्वयाहं पुरुषोत्तम ॥१७९॥

इत्युक्तो देवदेवेन देवदेवं प्रणम्य तम् ॥
त्वयि भक्तिर्महादेव प्रसीद वरमुत्तमम् ॥१८०॥

नान्यमिच्छामि भक्तानामार्तयो नास्ति यत्प्रभो ॥
तच्छ्रुत्वा वचनं तस्य दयावान् सुतरां भवः ॥१८१॥

पस्पर्श च ददौ तस्मै श्रद्धां शीतांशुभूषणः ॥
प्राह चैवं महादेवः परमात्मानमच्युतम् ॥१८२॥

मयि भक्तश्च वंद्यश्च पूज्यश्चैव सुरासुरैः ॥
भविष्यसि न संदेहो मत्प्रसादात्सुरोत्तम ॥१८३॥

यदा सती दक्षपुत्री विनिंद्यैव सुलोचना ॥
मातरं पितरं दक्षं भविष्यति सुरेश्वरी ॥१८४॥

दिव्या हैमवती विष्णो तदा त्वमपि सुव्रत ॥
भगिनीं तव कल्याणीं देवीं हैमवतीमुमाम् ॥१८५॥

नियोगाद्ब्रह्मणः साध्वीं प्रदास्यसि ममैव ताम् ॥
मत्संबंधी च लोकानां मध्ये पूज्यो भविष्यसि ॥१८६॥

मां दिव्येन च भावेन तदाप्रभृति शंकरम् ॥
द्रक्ष्यसे च प्रसन्नेन मित्रभूतमिवात्मना ॥१८७॥

इत्युक्त्वांतर्दधे रुद्रो भगवान्नीललोहितः ॥
जनार्दनोपि भगवान् देवानामपि सन्निधौ ॥१८८॥

अयाचत महादेवं ब्रह्माणं मुनिभिः समम् ॥
मया प्रोक्तं स्तवं दिव्यं पद्मयोने सुशोभनम् ॥१८९॥

यः पठेच्छृणुयाद्वापि श्रावयेद्वा द्विजोत्तमान् ॥
प्रतिनाम्नि हिरण्यस्य दत्तस्य फलमाप्नुयात् ॥१९०॥

अश्वमेधसहस्रेण फलं भवति तस्य वै ॥
घृताद्यौ स्नापयेद्रुद्रं स्ताल्या वै कलशैः शुभैः ॥१९१॥

नाम्नां सहस्रेणानेन श्रद्धया शिवमीश्वरम् ॥
सोपि यज्ञसहस्रस्य फलं लब्ध्वासुरेश्वरैः ॥१९२॥

पूज्यो भवति रुद्रस्य प्रीतिर्भवति तस्य वै ॥
तथास्त्वति तथा प्राह पद्मयोनेर्जनार्दनम् ॥१९३॥

जग्मतुः प्रणिपत्यैनं देवदेवं जगद्गुरुम् ॥
तस्मान्नाम्नां सहस्रेण पूजयेनदघो द्विजाः ॥१९४॥

जपेन्नाम्नां सहस्रं च स याति परमां गतिम् ॥१९५॥

इति श्रीलिंगमहापुराणे पूर्वभागे सहस्रनामभिः पूजनाद्विष्णुचक्रलाभो नामाष्टनवतितमोऽध्यायः ॥९८॥