श्रीनाथदास ऊर्फ हरिदास
' अभंग ' म्हणजे संतकवींनी समाजजागृतीसाठी केलेल्या रसाळ रचना.
“आतां नमूं तो सदगुरु । जेणें मस्तकीं ठेविला कृपाकरु ।
तेणें हा संसारसागरु । सरता साचारूं पैं झाला ॥
जयजयाजी श्रीगुरुमूर्ति । सगुण व्यापक श्रीपति
तुज वर्णितां वेदश्रुति । मौन निश्चिती राहिल्या ॥
जयजयाजी अव्यक्ता, । पूर्णओधा सदोदिता ।
तुझे गुणानुवाद वर्णितां । शेषा स्तवितां नातुडे ॥
ब्रम्हादिक पुरंदर । निर्जर नेणती तुझा पार ।
मग जोडोनियां कर । नमिते झाले पायांसी ॥
ऐसियांची मति ठेंगणी । जाहली श्रीगुरु चूडामणि ।
तेथें मी प्राकृत वाणी । काय बोलणीं बोलों पां ॥
आतां बहु स्तुति करणें । करितां वाटे लाजिरवाणें ।
सूर्याचिया अंगा उटणें । काय लावणें घडेल ॥
ना तरी तो सुवर्णमेरु । रक्तयुक्त दिसे सुंदरु ।
त्यासी गुंजांचा शृंगारु । हा विचारु केंवि घडे ॥
अथवा तो क्षीरसिंधु । अमृतें भरला अगाघु ।
त्यासी शर्करा नैवेद्यु । हें विशदू केंवी घडे ॥
ना तरी त जान्हवी वारी । त्रैलोक्य पातकें निवारी ।
तयासी न्हाणावें, थिल्लरीं । ऐसें विचारीं केंवी घडे ॥
खद्योत सूर्यतेज मिरवी । विरोळा शेषातें शिकवी ।
उपजत बाळातें रांगवी । ऐसी कुसरी केंवी घडे ॥
मशक मेरूतें कंवटाळी । ट्टिवी सागरातें गिळी ।
मुंगी पृथ्वी पायांतळीं । हें भूमंडळी केवी घडे ॥
पांगुळ धांवे पवनापाठीं । आधळें बोवी नक्षत्रगांठी ।
पांगुळ धांवे पवनापाठीं । आधळें वोवी नक्षत्रगांठी ।
ना तरी बधिराच्या श्रवणपुटीं । शास्त्रगोष्टी ऐकणें ॥
हेंही घडों शके एके रीतीं । परी करितां नये तुझी स्तुति ।
यालागीं मौनेंचि पडती । नमन निश्चितीं पायांसी ॥
परी स्तुति करावया कारण एका । पुरविसी वाचा कौतुक ।
तूं दाता श्रीगुरु नायक । उदार देख म्हणोनी ॥
तरी हे माझी वाग्वल्ली । वाढवी आपुल्या कृपाजळीं ।
तेणें फळरसाळी । प्रेमकल्लोळीं अक्षर ॥
तुझा पद्महस्त तोचि मंडप । अमृतद्दष्टि छायारूप ।
तेणें वाग्वल्ली आपोआप । नादरूपें विस्तारली ॥
ऐसी वाग्वल्ली अदभुत । ज्ञानफळीं फळे सतत ।
त्या फळांचे भोक्ते संत । सादरें सुख सेविती ॥”
“प्रधानाचिया बोला । मन राजा संतोषला ।
घावो निशाणा दिधला । फोडिता झाला भांडार ॥
तें विषय भांडारें अगाध । शब्दस्पर्शरूपरसगंध ।
उचित दिधले प्रसिद्ध । मनें विविध जनांतें ॥
पुनरपि प्रवृत्ति अनुवादत । म्हणे ‘राया ! सांगतसें हित ।
विवाह करावा जी ! त्वरित । जाण नेमस्त मोहाचा” ॥
तें ऐकोनी नृपवर । प्रपंच पाचारिला शीघ्र ।
तयाची कन्या भुली सुंदर । ते सत्वर आणविली ॥
मग पाहूनि सुमुहूर्त । भुली प्रपंच हातीं धरित ।
अज्ञान उभय सत्तेंत । मोहो तेथें त्यापाठीं ॥
भ्रमें अक्षता घेतलिया । दोघांच्या अंजुळी सुदलिया ।
ॐ पुण्याहं म्हणोनि घातलिया । अविवेकें मस्तकीं ॥
प्रपंचाची श्री स्मृति । ते धार घाली यथा निगुती ।
आशा तृष्णादि समस्ती । ओवाळिती कुरवंडी ॥
ऐसें लग्न लागलें । दिसती वधूवरें चांगलें ।
मग बोहल्यावरी बैसविले । तें बळ हच्यासाचें ॥
अवक्रियेचें कंकण । अवनतीचें लोण ।
त्याच्या पालवीं संपूर्ण । बांधी जाण दुर्बुद्धि ॥
तया मोहा भुलीं शेंसपाठ । भरी प्रवृत्ति मन सुभट ।
मग प्रपंचें धरुनियां नेट । राजबिदी नीट मिरविलीं ।
लौकिक चांग राजबिदी । मेळवूनि भेदाची मांदी ।
जाली गृहप्रवेशसिद्धि । कुबुद्धि कुतर्क त्यांपाशीं ॥
त्यानंतरें प्रवृत्ति मन तेथ । पाहोनियां सुमुहूर्त ।
मोहा राज्यीं बैसवीत । आनंदत ते काळीं ॥
तेथें वाजती मंगळतुरें । शद्ध अशद्वांची गंहिरें ।
तेणें नादें चराचर भरे । अति गजरें परियेसा ॥
N/A
References : N/A
Last Updated : April 06, 2015
TOP