मात्रा

{ mātrā }

हिन्दी (hindi) WN

 noun  किसी का उतना अंश या मान जितना एक बार में लिया या काम में लाया जाए या उपलब्ध हो   Ex. अधिक मात्रा में भोजन करने से वह बीमार पड़ गया ।

HYPONYMY:

धन राशि कमी अधिकता घान अजौली हेल्पिंग दुगुना तिगुना चौगुना पाँचगुना छहगुना सातगुना आठगुना नौगुना दसगुना पैग संख्या नियत मात्रा पीपा टंकी ट्रैफिक टब

ONTOLOGY:

वस्तु ( object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

परिमाण निर्मा

Wordnet:

asm পৰিমাণ

bd बिबां

ben মাত্রা

guj પ્રમાણ

kan ಅಧಿಕ

kas مقدار

kok प्रमाण

mal അളവ്

mar प्रमाण

mni ꯆꯥꯡ

nep मात्रा

ori ମାତ୍ରା

pan ਮਾਤਰਾ

tam அளவு

tel మోతాదు

urd مقدار , کمیت

 noun   स्वर की सूचक वह रेखा या चिह्न जो किसी अक्षर या वर्ण में लगता है   Ex. कि में इ की स्वर मात्रा है ।

HYPONYMY:

अकार इज़ाफ़त खड़ी पाई

ONTOLOGY:

गुणधर्म ( property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

स्वर मात्रा

Wordnet:

asm মাত্রা

ben মাত্রা

guj માત્રા

kan ಮಾತ್ರೆ

mal സ്വരമാത്ര

mar स्वर मात्रा

mni ꯆꯩꯇꯞ

ori ସ୍ୱର ମାତ୍ରା

pan ਮਾਤਰਾ

san स्वरमात्रा

tam உயிரொலி

tel మాత్రలు

urd اعراب , ماترا

 noun   एक ह्रस्व स्वर का उच्चारण करने के लिए लगने वाला समय   Ex. ह्रस्व स्वर की एक मात्रा होती है और दीर्घ स्वर की दो ।

ONTOLOGY:

गुणधर्म ( property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kas مِقدار

    see : मापक, ताल मात्रा, मान

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  खंयचेंय अक्षर वा वर्ण हांकां लागता अशी स्वराची सुचक रेखा वा चिह्न   Ex. की, क, ई ची स्वर मात्रा लागता

HYPONYMY:

अकार इजाफत काना

ONTOLOGY:

गुणधर्म ( property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm মাত্রা

ben মাত্রা

guj માત્રા

hin मात्रा

kan ಮಾತ್ರೆ

mal സ്വരമാത്ര

mar स्वर मात्रा

mni ꯆꯩꯇꯞ

ori ସ୍ୱର ମାତ୍ରା

pan ਮਾਤਰਾ

san स्वरमात्रा

tam உயிரொலி

tel మాత్రలు

urd اعراب , ماترا

 noun   एका ह्रस्व स्वराचें उच्चारण करपा खातीर लागपी वेळ   Ex. ह्रस्व स्वराक एक मात्रा आसता आनी दीर्घ स्वराक दोन

ONTOLOGY:

गुणधर्म ( property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kas مِقدار

    see : प्रमाण

A dictionary, Marathi and English

   of healing virtue, or any medicament or drug. 5 A small quantity. Ex. मृदंगाचे अवाजापेक्षां विण्याचा सूर एक मात्रा अधिक आहे. 6 wealth or property, material, substance, money or goods. Ex. मात्रा आणावी मजपासीं ॥ नाहीं तरिं मुकाल प्राणासीं ॥ माझ्या हस्तें तत्काळा ॥. 7 In the वेदांत- philosophy. any object of the affections or appetites.

Aryabhushan School Dictionary

  f  A syllabic foot. A medicinal preparation. wealth. The oblique line raised upon an alphabet.
मात्रा वर असणें    have the upper hand or superiority.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  औषधाचे प्रमाण , डोस .

मराठी (Marathi) WN

 noun  संगीतातील एक परिमाण   Ex. त्रितालात सोळा मात्रा असतात

HYPONYMY:

द्रुत

ONTOLOGY:

गुणधर्म ( property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben তাল মাত্রা

guj તાલમાત્રા

hin ताल मात्रा

kan ತಾಳ ಮಾತ್ರೆ

kok ताल मात्रा

mal താളമാത്ര

ori ତାଳ ମାତ୍ରା

pan ਤਾਲ ਮਾਤਰਾ

tam தாள அளவு

tel తాళమాత్ర సమయం

urd تال مقدار

 noun   एकार, ओकार दाखवण्यासाठी अक्षराच्या डोक्यावर दिलेली तिरकस रेघ   Ex. क वर एक मात्रा दिल्याने के वर्ण होतो
 noun  स्वरवर्ण उच्चारायला लागणारा काळ   Ex. र्‍हस्व स्वराची एक मात्रा होते तर दीर्घ स्वराच्या दोन मात्रा होतात.

ONTOLOGY:

गुणधर्म ( property) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

kas مِقدار

 noun   खनिज द्रव्याचे किंवा वनस्पतींचे तयार केलेले औषध   Ex. बाळाला आंघोळीनंतर मात्रा दिली
    see : प्रमाण

महाराष्ट्र शब्दकोश

  स्त्री. 
  स्त्री. ( महानु .) अल्पकाळ . ' मात्र चौथ्या विभागातें म्हणतलें .' - वि ९६ .
    एकार , ओकार दाखविण्यासाठीं अक्षराच्या डोक्यावर दिलेली तिर्कस रेघ . जसें :- क वर एक मात्रा दिल्यानें के , का वर दिल्यानें को होतो . कै व कौ हीं द्विमात्रक अक्षरें आहेत .
   प्रणवाचे तीन अवयव , भाग प्रत्येकी ; अकार , उकार , मकार इ०
    र्‍हस्व स्वर अथवा कोणताहि वर्ण उच्चारण्यास लागणारा काल ; वर्ण . मात्रांचिया त्रिपुटिया । - अमृ १ . ५८ .
   ( छंद : शास्त्र ) परिमाण ; गणाक्षर ; गायनांतील किंवा दुसरें कोणतेंहि स्वराचें कालमान .
    इयत्ता ; एक लहान परिमाण . मृदंगाचे आवाजापेक्षां विण्याचा सूर एक मात्रा अधिक आहे .
    रसायण ( गोळीच्या , चूर्णाच्या रुपानें असलेलें ).
   ( ल . ) रोगघ्न औषधी पदार्थ ; औषध , औषधांचें मिश्रण प्रमाण ( खनिज पदार्थाचें किंवा वनस्पतीचें केलेलें ). जेणें विठ्ठल मात्रा घ्यावी । तेणें पथ्य संभाळावी ।
    कालमर्यादा ; चुटकी वाजविण्यास किंवा पापणीची उघडझांप होण्यास लागणारा काळ ; सशक्त , निरोगी मनुष्याच्या नाडीच्या दोन ठोक्यांमधील काळ .
    संपत्ति ; जिनगी ; द्रव्य ; ऐवज ; पैसा ; मोल . मात्रा आणावी मजपासीं । नाहीं तरिं मुकाल प्राणासीं ।
   ( महानु . ) सामानसुमान ; कपडालत्ता ; वस्त्रपात्र . घ्या गा मात्रा प्रयानु कीजताये ।
   भोजनसामग्री ; फराळाचें साहित्य ; भिक्षेची झोळी . तें धन तेणें मात्रेमध्यें घातलें असे । - पंच १ . २७ .
   ( महानु . ) आहार . मात्रेवर न राहे ।
   ( अध्यात्म ) वासनांचा ! विषय , इंद्रियविषय , वृत्तिविषय .
    हिंमत ; धैर्य . त्यांच्यापुढें जास्त बोलण्याची कुणाची मात्रा नव्हती . - इंप २४ . [ सं . ] ( वाप्र . )
०चालू    देणें - विरुद्ध पक्षाचे बेत हाणून पाडणें .
न    देणें - विरुद्ध पक्षाचे बेत हाणून पाडणें .
०न   - इलाज न चालणें ; सामर्थ्याची प्रौढी कुचकामाची ठरणें ( वैद्यानें रोग्याला दिलेली मात्रा लागू पडलीं नाहीं म्हणजे मात्रा चालली नाहीं असें म्हणतात यावरुन ).
चालणें   - इलाज न चालणें ; सामर्थ्याची प्रौढी कुचकामाची ठरणें ( वैद्यानें रोग्याला दिलेली मात्रा लागू पडलीं नाहीं म्हणजे मात्रा चालली नाहीं असें म्हणतात यावरुन ).
०लागू   - इलाज यशस्वी होणें . वर असणें - वर्चस्व असणें . सामाशब्द -
पडणें   - इलाज यशस्वी होणें . वर असणें - वर्चस्व असणें . सामाशब्द -
०त्रय    अकार , उकार , मकार ह्या प्रणबाच्या तीन मात्रा . अकार उकार मकार । मात्रात्रय हें । - विपू ४ . ७८ . [ सं . ]
०पद्धति  स्त्री. ( गणित ) दशांशमापन पद्धति ; ( इं . ) मेट्रिक सिस्टीम .

नेपाली (Nepali) WN

 noun  कसैको त्यति अंश या मान जति एकपल्टमा लाने या काममा ल्याइन्छ या उपलब्ध हुन्छ   Ex. अधिक मात्रामा भोजन गर्दा ऊ बिरामी भयो

HYPONYMY:

धन राशि कमी अधिकता दुई गुना तीनगुना चार गुणा अँजुली पाँच गुणा छ गुणा सात गुणा आठ गुणा नौ गुणा दसगुणा पेग

ONTOLOGY:

वस्तु ( object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

परिमाण

Wordnet:

asm পৰিমাণ

bd बिबां

ben মাত্রা

guj પ્રમાણ

hin मात्रा

kan ಅಧಿಕ

kas مقدار

kok प्रमाण

mal അളവ്

mar प्रमाण

mni ꯆꯥꯡ

ori ମାତ୍ରା

pan ਮਾਤਰਾ

tam அளவு

tel మోతాదు

urd مقدار , کمیت

    see : हिज्जे

A Sanskrit English Dictionary

मात्रा  f.  a f. see s.v.
मात्रा  f.  b f. measure (of any kind), quantity, size, duration, number, degree &c., [RV.] &c. &c. ( भूयस्या मात्रया, in a higher degree, [Lalit.])
    unit of measure, foot, [VarBṛS.]
निमेष    unit of time, moment, [Suśr.]; [ŚārṅgS.] (= , [VP.]; ifc. = lasting so many moments, [Gaut.])
    metrical unit, a mora or prosodial instant i.e. the length of time required to pronounce a short vowel (a long vowel contains 2 मात्राs, and a prolated vowel 3), [Prāt.]
    musical unit of time (3 in number), [Pañcat.]
मात्र   ( only once ifc.) the full measure of anything (= ), [Hariv. 7125]
    right or correct measure, order, [RV.]; [ChUp.]
°त्रया  n. a minute portion, particle, atom, trifle, [ŚBr.] &c. &c. (, ind. in small portions, in slight measure, moderately, [Daś.]; [Suśr.])
मात्रा  f. [ f.] राजे- ति कियती मात्रा, of what account is a king? a king is a mere trifle, [Pañcat.]
का मात्रा समुद्रस्य   , what is the importance of the sea? the sea will easily be managed, ib.
   an element (5 in number), [BhP.]
    matter, the material world, [MaitrUp.]; [MBh.]; [BhP.]
    materials, property, goods, household, furniture, money, wealth, substance, livelihood ( also number.">pl.), [Vas.]; [Mn.]; [MBh.] &c.
   a mirror, [Viṣṇ.]
   an ear- ring, jewel, ornament, [Kād.]
   the upper or horizontal limb of the नागरी characters, [W.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

मात्रा [mātrā]   1 A measure; see मात्रम् above.
   A standard of measure, standard, rule.
   The correct measure; तस्य मात्रा न विद्यते [Mb.13.93.45.]
   A unit of measure, a foot.
   A moment.
   A particle, an atom; पृथिवी च पृथिवीमात्रा &c. [Praśna Up.4.8.]
   A part, portion; लभेमहि धनमात्रान् [Ch. Up.1.1.6;] सुरेन्द्रमात्राश्रितगर्भगौरवात् [R.3.11.]
   A small portion, a little, trifle, a little quantity, a small measure only; see मात्र (3).
    account, consideration; राजेति कियती मात्रा [Pt.1.4] 'of what account or consideration is a king', i. e. I hold him of no account; कायस्थ इति लध्वी मात्रा [Mu.1.]
    money, wealth, property; शून्यमठिकायां मात्राः समवतार्य [Dk.2.8;] नक्तंदिनं कक्षा- न्तरात्तां मात्रां न मुञ्चति [Pt.1;] कथमस्यार्थमात्रा हर्तव्या ibid.
   (In prosody) A prosodial or syllabic instant, the time required to pronounce a short vowel; गच्छेत् षोडशमात्राभिः [Śukra.4.963;] एकमात्रो भवेद् ह्रस्वः.
   An element.
   The material world, matter.
   The upper part of the Nāgarī characters.
   An ear- ring.
   An ornament; a jewel.
   A measure of time (in music.).
    function of the organs ( इन्द्रियवृत्ति).
    change ( विकार); सन्निवेश्यात्ममात्रासु सर्वभूतानि निर्ममे [Ms.1.16.]
   = बुद्धिः; न मात्रामनुरुध्यन्ते [Mb.12.27.12.] (com. मीयते विषया अनयेति मात्रा बुद्धिः). -Comp.
-अङ्गुलम्   a measure equal to the middle digit of the middle finger in the right hand of the architect or priest, employed in measuring the sacrificial objects like the kuśa grass or seat, the spout of a ladle, and the ladle &c.; [Suprabhedāgama 3.4] /5,7/8.
-अर्धम्    half of a prosodial instant.
-गुरु a.  a. ( food) heavy on account of its ingredients.
-च्युतकम्   a kind of artificial composition, getting out another meaning by the omission of a Mātrā;e. g. मूलस्थितिमधः कुर्वन् पात्रैर्जुष्टो गताक्षरैः । विटसेव्यः कुलीनस्य तिष्ठतः पथिकस्य सः ॥ ( where the omission of the Mātrā in विट makes the sense applicable to a वट).
-छन्दस्, -वृत्तम्   a metre regulated by the number of prosodial instants it contains, e. g. the Āryā.
-भस्त्रा   a moneybag.
-लाभ   (pl.) acquisition of wealth.
-वस्तिः   an oily clyster.
-संगः    attachment to or regard for household possessions or property; प्राणयात्रिकमात्रः स्यान्मात्रासङ्गा- द्विनिर्गतः [Ms.6.57.]
-समकः  N. N. of a class of metres; see App.
-स्पर्शः    material contact, contact with material elements; मात्रास्पर्शास्तु कौन्तेय शीतोष्णसुखदुःखदाः [Bg.2.14;] [Bhāg.1.6.35.]

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

 noun  कस्यापि गणनां कर्तुं प्रमाणितं परिमाणम्।   Ex. तापमानस्य मात्रा डिग्री सेंटीग्रेट इति अस्ति।

HYPONYMY:

वर्गक्रोशकः ऊष्माङ्कः अब्जाष्टम् सेल्सियसांशः कर्विमानम् प्रकाशवर्षम् परिमाणम् अंशः अश्वशक्तिः पत्रम् पैठणनगरम् वर्गशम्बः अंशम्

ONTOLOGY:

माप (Measurement) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

मानकः

Wordnet:

asm একক

bd सानगुदि

ben একক

guj એકમ

hin इकाई

kan ಒಂದರ ಅಳತೆ

kas اِکٲے

mal യൂണിറ്റ്

mar एकक

nep एकाइ

pan ਇਕਾਈ

 noun  इन्द्रियाणां स्वस्वविषयान् प्रति प्रवृत्तिः।   Ex. मात्रा जीवानां स्वाभाविकं लक्षणम्।

ONTOLOGY:

शारीरिक कार्य (Physical) ➜ कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

ben কাম

kan ಕಾರ್ಯ

tel కామం

urd جنسی خواہش , جنسی لذت