कट

{ kaṭḥ }

बर'/बड़ो (Bodo) WN

 noun  इंराजि ढंगनि रोखोमसे गानग्रा जायखौ कामिज, कुरताफोरनि सायाव गाननाय जायो   Ex. नेहरुवा गावनि कटाव गलाब बिबार लायोमोन

HYPONYMY:

जेकेट

ONTOLOGY:

मानवकृति (Artifact) ➜ वस्तु (Object) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

Wordnet:

asm কোট

ben কোট

kan ಕೋಟ್

kok कोट

nep कोट

ori କୋଟ

san अङ्गरक्षणी

tam கோட்

urd کوٹ

हिन्दी (hindi) WN

   See : कनपटी, नलपट्टिका

A dictionary, Marathi and English

   in preparation for certain dishes. Applied laxly to water in which dirty cloths &c. have been dipped. 9 A decoction of iron with myrobalans. 10 A measure, esp. of कडबा, a quantity enclosed by a cord of a certain length.

Aryabhushan School Dictionary

  m  A combination, league, conspiracy.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.  कारस्थान , गुप्त मसलत , व्यूह , संगनमत ;
 ना.  ऐकमत्य , जूट , टोळी , संघ .

मराठी (Marathi) WN

 noun  एखाद्याच्या विरुद्ध केलेली गुप्त मसलत   Ex. त्यानेच माझ्याविरुद्ध हा कट रचला आहे.

ONTOLOGY:

असामाजिक कार्य (Anti-social) ➜ कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा (Noun)

SYNONYM:

कारस्थान फंद कावा

Wordnet:

asm ষড়যন্ত্র

bd फान्दो रनसायनाय

ben ষড়যন্ত্র

guj ષડ્યંત્ર

hin षड्यंत्र

kan ಒಳಸಂಚು

kas سازِش

kok युक्ती

mal ഗൂഢാലോചന

mni ꯐꯠꯇ꯭ꯂꯥꯜꯂꯣꯡ

nep षड्यन्त्र

ori ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର

pan ਸਾਜਿਸ਼

san गूढमन्त्रणा

tel కుట్ర

urd سازش , خلاف قانون تال میل

 noun  पुरण शिजवून त्यातील जास्तीचे,आमटीसाठी काढलेले पाणी   Ex. आज आईने कटाची आमटी केली आहे.
   See : संगनमत

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु. १ घाव ; वार ; फटका . २ ( क्रिकेट ) बोलरनें टाकलेला चेंडू अडविणें ( डाव्या बाजुस न मारतो ); दिशा बदलणें ( चेंडूची ). याचें फॉरवर्ड कट , स्केअर कट व लेट कट असे प्रकार आहेत . - व्यायाम १० . १९२२ .( इं ; तुल०सं . कृत ; प्रा . कट्ट = कापलेलें , छिन्न )
  पु. काळा रंग ; कीट . ( सं . किट्ट )
  पु. १ पुरण शिजवून आमटीसाठी त्यांतील जें पाणी काढतात तें . २ काढा ; कषाया ; घाणेरडें पाणी ( कपडे धुतल्यानें झालेलें ). ( का . कट्‌‍टु = डाळीचा , कडधान्याचा रस )
  पु. १ जुट ; टोळी ; संघ ; ऐकमत्य . ' अलीकडे अशा प्रकारच्या हजारों जुटी किंवा कट युरोपांत होऊ लागलें आहेत .' - आगर ३ . ६७ . २ बंदुकीच्या दस्त्यास नळी घट्ट बसविण्यासाठीं असलेलें वेढें , कडी ; हत्तीच्या दातांना घातलेलें कडे ; ( सामा .) वेढें ; शेंबी .' बंदुकीला कट पट्य्ट्यास नक्षी .' - प्रला ४७ . ३ अंगावर किंवा कपड्यावर बसलेलें मळाचें पूट , लेप . ४ सोंगट्यांच्या पटांत * अशी खून केलेंली घर , ( ह्मा घरामध्यें सोंगटी बसली असतां ती मरत नाहीं , तिला कटावर बसली असें म्हणतात ). ' हिरवी मागें पिवळी लागे लाल बैसली कटीं । घरांत राहें पडुन काळी तिची खुंटली गति । ' - विक ८६ . ओकीबोकीच्या वगैरे खेळांत एक रंगाच्या चार सोंगट्या . ५ तंबुच्या किंवा कनातीच्या काठ्यांची टोकें बसविण्यासाठीं आणि तंबुचें दोर ज्या जागीं बांधतात ती जागा सुरक्षित राहण्यासाठीं तंबुच्या कानातील लाविलेली कातडी टोपी खोबण ; ( सामा .) चामड्याचा कांठ ; कड ; पदार्थाची कड खराब होऊं नये म्हणुन तिला घतलेला कातडीगोट . ६ गंडस्थल . प्रेसियलें भेदाया पतिधैर्यद्विरदकट कटाक्ष तिनें . ' - मोसभा ५ . १६ . ७ अमुक एक परिमाणाचा कडबा बांधण्याची दोरी ( साडेतीन हात लांबीची ). - खरे ८५० . ८ आग्रह - खरे ४४८६ . ९ ( अ .) सतारीचा पडदा . ( आ .) ज्यांतुन सतारीच्या तारा ओवून खुंटीस बांधतात त्या भोकें असलेल्या हस्तीदंती पट्ट्या . १० हिरडे व लोखंडाचा कीस यांचें मिश्रण . (?) ११ बिझिक खेळांतील ४ एक्के , ४ राजे , इ० जे मार्कोंचें संच ते . ( सं . कट = आवरण घालणें , आच्छादणें ; कट . तुल० का . कट्‌टु = बांधणे , रचणे , बंधन घालणें ) कटास हात लावणें - देवळाची पायरी अथवा उंबरठा याला हात लावून विश्वासु राहण्याबद्दल शपथ घेणें ; ( एखाद्या कार्याबद्द्ल अथवा गुप्त मंडळीबद्दल ), बेलभंडार उचलणें .
  न. गवत ; तृण ; कटाग्नि पहा . ( सं .)
  पु. १ ( कुण .) कड ; शेवट ; बाजूचा गोट . २ ( बा .) शेताचा बांध . ( कड . का . कट = शेवट )
  पु. कष्ट ; त्रास ; दुःख ; यातना ; वेदना ( अव .) ( क्रि० खाणें . भोगणें ). ( कष्ट )
  पु. कूट गाणें . ' कटावरी कट बंदावरी प्रबंद । ' - दावि १६३ . ( का . कट्ट = रचणें ( कविता , नाटक इ० ), कटाव )
  पु. १ सैन्याचा एक गट , व्यूह , विशिष्ट रचना . २ गुप्त मसलत . व्यूह ; विभू . ' तुम्हाला त्या सर्वांनी वेगळें टाकण्याविषयीं कट केला आहे .' ' आमच्याविरुद्ध पुण्यांत कट झालेला आहे . कीं नाहीं बोल ? - इंप ३७ . ( का . कट्टे = रचना , बांधणी )
  पु. मनाई ; थांबविण्याचा हुकूम . ' ते जाणोनियां एम्पेर दोरु । लोकासि कटु केला थोरु । म्हणे न करा युदेअनचा संसारू । ऐसा डांगोरा पिंटिला । ' - ख्रिपु २ . ४२ . १३७ . ( का . कट्टु = प्रतिबंध करणें )
  स्त्री. कटि ; कंबर . ' सुंदर ते ध्यान उभे विटेवरी । कर कटावरी ठेवूनिया । ' - तुगा १ . ' विटेवरी पाय , कटेवरी हात । ' ( कटि , कट )

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   कटास (कट्‍यास) हात लावणें
   एक प्रकारचे दिव्य करणें
   ईश्र्वरास स्‍मरून शपथ घेणें. देवळाची पायरी अथवा उंबरठा यावर हात ठेवून एखाद्या निश्र्चयापासून परावृत्त न होण्याबद्दल, एकनिष्‍ठेबद्दल वगैरे शपथ करण्याचा हा प्रकार आहे. बेलभंडार घेणें पहा.

A Sanskrit English Dictionary

कट  m.  m. (perhaps for कर्त fr. √ 3. कृत्) a twist of straw of grass, straw mat, a screen of straw, [TS.]; [ŚBr.]; KātyŚr.; [Mn.] &c.
कटि   the hip, [MBh.] ( cf.)
   the hollow above the hip or the loins, the hip and loins
   the temples of an elephant, [Ragh.]
कटाक्ष   a glance or side look, [BhP. x, 32, 6] ( cf.)
   a throw of the dice in hazard, [Mṛcch.]
   a corpse, [L.]
   a hearse or any vehicle for conveying a dead body, [L.]
   a burning-ground or place of sepulture, [L.]
   a time or season, [L.]
   excess, superabundance, [L.]
कट   ( ifc. is considered as a suffix cf. उत्-कट, प्र-कट, &c.)
   an annual plant, [L.]
   grass, [L.]
    Saccharum Sara, [L.]
   a thin piece of wood, a plank, [L.]
   agreement, [L.]
   environs, [L.]
    N. of a रक्षस्, [R.]
कट  n.  n. ( ifc.) dust of flowers (considered as a suffix, [Kāty.] on [Pāṇ. 5-2, 29]).

The Practical Sanskrit-English Dictionary

कटः [kaṭḥ]   1 A straw mat; [Ms.2.24.]
   The hip; [Mb.13.53.42.]
   Hip and loins; the hollow above the hips.
   The temples of an elephant; कण्डूयमानेन कटं कदाचित् [R.2.37,3.37,4.47.]
   A particular throw of the dice in hazard; नर्दितदर्शितमार्गः कटेन विनिपातितो यामि [Mk.2.8.]
   A kind of grass; दग्धव्यौ वा कटाग्निना [Ms.8.377.]
   Excess (as in उत्कट).
   A corpse; कट- धूमस्य सौरभ्यमवघ्राय व्रजौकसः [Bhāg.1.6.41.]
   A hearse, bier.
   An arrow.
   A custom.
   A cemetery, burial ground.
   A time or season.
   The plant Saccharum Sara (शर).
   An annual plant.
   Grass (in general).
   A thin piece of wood, plank.
   See कटाक्ष; घ्नन्तीवैक्षत्कटाक्षेपौः [Bhāg.1.32.6.] -टी Long pepper.
-टम्   Dust of flowers. -Comp.
-अक्षः   a glance, a side-long look, leer; गाढं निखात इव मे हृदये कटाक्षः [Māl.1.29;] also 25, 28; [Me. 37.] ˚मुष्ट a. caught by a glance. ˚विशिखः an arrow-like look of love.
-अग्निः   a fire kept up with dry grass or straw; the straw placed round a criminal to be burnt. दग्धव्यौ वा कटाग्निना [Ms.8.377;] [Y.2.282.]
-अन्तः   the extremity of the temples; आताम्राभा रोषभाजः कटान्तात् [Śi.18.42.]
   उदकम् water for a funeral libation; कृत्वा कटोदकादीनि भ्रातुःपुत्रानसान्त्वयत् [Bhāg.7.2.17,]
   rut, ichor (issuing from an elephant's temples).
-कारः   a mixed tribe (of low social position); (शूद्रायां वैश्यतश्चौर्यात् कटकार इति स्मृतः Uśanas).
-कुटिः  m. m. A straw hut; स्वलंकृताः कटकुटिकम्बलाम्बराद्युपस्करा ययुरधियुज्य सवतः [Bhāg. 1.71.16.]
-कृत्  m. m. A plaiter of straw mats; ददार करजैर्वक्षस्येरकां कटकृद्यथा [Bhāg.1.3.18.]
-कोलः   a spittingpot.
-खादक a.  a. eating much, voracious.
   (कः) a jackal.
   a crow.
   a glass vessel, a tumbler or bowl.
-घोपः   a hamlet inhabited by herdsmen.
-पूतनः, -ना   a kind of departed spirits; अमेध्यकुणपाशी च क्षत्रियः कटपूतनः [Ms.12.71;] उत्तालाः कटपूतनाप्रभृतयः सांराविणं कुर्वते [Māl.5.11.] (पूतन v. l.); also 23.
-पूर्णः   Designation of an elephant in the first stage of must; [Mātaṅga. L.]
-प्रभेदः   opening of the temples, appearance of rut; बभूव तेनातितरा सुदुःसहः कटप्रभेदेन करीव पार्थिवः [R.3.37.] -प्रू a. acting by will.
   (प्रूः) Śiva.
   an imp or goblin.
   one who gambles or plays with dice.
   a worm.
   a kind of demi-god, (of the class of Vidyādharas).
-प्रोथः, -थम्   the buttocks.
   भङ्गः gleaning corn with the hands.
   any royal calamity or misfortune.
   To break through a close rank of the army; 'कटभङ्गस्तु सस्यानां हस्तच्छेदे नृपात्यये' इति मेदिनी.-भीः N. of several plants ज्योतिष्मती, अपराजिता &c.-भू f. The cheek of an elephant; कण्डूयतः कटभुवं करिणो मदेन [Śi.5.46.]
-मालिनी   wine or any vinous liquor.-व्रणः N. of Bhīmasena.
   शर्करा a fragment of a mat broken off or of straw.
  N. N. of a plant, (गाङ्गेष्टी).
   स्थलम् the hips and loins.
   an elephant's temples.
-स्थालम्   A corpse.

Shabda-Sagara

कट   r. 1st cl. ( कटति)
   1. To go, to move.
   2. To live with difficulty. (इ) कटि (कण्टति) To go. (ए) कटे (कटति)
   1. To rain.
   2. To encompass, to cover or screen. (ई) कटी (कटति) To go or approach:
   with प्र pre- fixed, verb 10th cl. ( प्रकटयति) To appear, to become apparent or manifest.
कट  mfn.  ( -टः-टी-टं) An agent in any action.
  mf.  ( -टः-टी)
   1. The hip. 2. The hollow above the hip or the lions, also the hip and lions.
  m.  ( -टः)
   1. The temples of the elephant.
   2. A mat.
   3. A twist of straw or grass.
   4. A screen of the same.
   5. A corpse.
   6. A time or sea- son.
   7. Much, excessive.
   8. Grass.
   9. A place where dead bodies are burnt or buried, a place of sepulture.
   10. A hearse, a bier, a bed, &c. used for conveying a dead body.
   11. An annual plant.
   12. A thin piece of wood, a plank.
  f.  ( -टी) Long pepper.
    E. कट् to rain or encompass, अच् affix, fem. ङीष्; also कटि.

ROOTS:

कट् अच् ङीष्; कटि

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

   See : जवनिका