मराठी मुख्य सूची|मराठी साहित्य|अनुवादीत साहित्य|धर्मसिंधु|तृतीय परिच्छेद : उत्तरार्ध १|
मरणोन्मुख धर्मपुत्र

धर्मसिंधु - मरणोन्मुख धर्मपुत्र

हिंदूंचे ऐहिक, धार्मिक, नैतिक अशा विषयात नियंत्रण करावे आणि त्यांना इह-परलोकी सुखाची प्राप्ती व्हावी ह्याच अत्यंत उदात्त हेतूने प्रेरित होउन श्री. काशीनाथशास्त्री उपाध्याय यांनी ’धर्मसिंधु’ हा ग्रंथ रचला आहे.

This 'Dharmasindhu' grantha was written by Pt. Kashinathashastree Upadhyay, in the year 1790-91.


जरी अविभक्त अथवा संसृष्ट अशा भ्रात्यासच धनग्रहणाचा अधिकार असला तरी क्रिया करण्याचा अधिकार स्त्रीसच आहे. भ्राता विभक्त व असंसृष्ट असेल तर धनग्रहणाचाही अधिकार स्त्रीसच आहे. पत्‍नी नसेल तर विभक्त व असंसृष्ट असा जो मृत त्याची कन्या हीच पिंड देनारी व धन घेणारी आहे. त्या कन्यापैकीं, विवाहित कन्याच पिंड देणारी आहे. धन घेण्यास अविवाहित कन्याही अधिकारी आहेत. कन्या नसल्यास कन्येचा पुत्र धन घेणारा व पिंड देणारा होतो. कन्येचा पुत्र नसेल तर भ्राता; भ्राता नसेल तर भ्रात्याचा पुत्र अधिकारी होय. अविभक्त व संसृष्ट याची पत्‍नी नसेल तर भ्राता अधिकारी होय. संसृष्ट म्हणजे पूर्वी विभक्त होऊन पुनः आपले धन भ्रात्याच्या धनांत मिळवून एका स्वैंपाकादिकानें उपजीविका करणारे ते. त्यांत सोदर (सखा) व असोदर असें असतील तर सख्खा भ्राताच अधिकारी ; त्यांतही ज्येष्ठ भ्राता व कनिष्ठ भ्राता असे असतील तर कनिष्ठच अधिकारी. कनिष्ठ भ्राता नसेल तर ज्येष्ठ भ्राताच अधिकारी. कनिष्ठ भ्राते बहुत असतील तर मृत भ्रात्याहून जो कनिष्ठ तोच अधिकारी; तो नसल्यास त्याच्या पुढचे अधिकारी होत. याप्रमाणें ज्येष्ठ भ्राते बहुत असतील तर मृताच्या अनंतर जो, त्याच्या क्रमानेंच अधिकारी जाणावेत. सोदर भ्राता नसेल तर सापत्‍न भ्राता अधिकारी; सापत्‍न भ्रात्यामध्येंही ज्येष्ठत्वादिकाचा निर्णय पूर्वीप्रमाणेंच जाणावा. कित्येक ग्रंथकारांच्या मतानें कन्या व कन्यापुत्र हे जरी धनग्रहणास अधिकारी असेल तरी विभक्त असून असंसृष्ट अशा भ्रात्याचें दहनादिक भ्रात्यानेंच करावें. कारण सगोत्रि असतां भिन्न गोत्रीयांस त्या कर्माचा अधिकार नाहीं. भ्राता नसेल तर भ्रातृपुत्र व त्यांतही सोदर भ्रात्याचा पुत्र मुख्य होय. तो नसेल तर सापत्‍न भ्रातृपुत्र; त्याच्या अभावीं पिता; पित्याच्या अभावीं माता; मातेच्या अभावीं स्नुषा; स्नुषेच्या अभावीं भगिनी, त्यांतही अनुजा अग्रज, सोदर, असोदर अशा बहुत भगिनी असतील तर भ्रात्याप्रमाणें त्यांचा निर्णय जाणावा. भगिनी नसल्यास भगिनीपुत्र; भगिनीपुत्र बहुत असतील तर त्यांचा निर्णयही भ्रात्याप्रमाणेंच जाणावा. भगिनीपुत्र नसल्यास पितृव्य, पितृव्य पुत्रादिक सपिंड अधिकारी जाणावे. सपिंड नसल्यास सोदक; सोदक नसतील तर गोत्रज; गोत्रज नसल्यास मातामह, मातुल, मातुलपुत्र इत्यादि मातृसपिंड अनुक्रमानें अधिकारी होताता. मातृसपिंडांतील नसल्यास आपले आतेभाऊ व मावसभाऊ; ते नसतील तर पित्याचे आतेबंधु, मावसबंधु व मामेबंधुरुप पितृबंधु, याप्रमाणें पितृबंधु नसतां मातेचे पितृष्वस्त्रादि पुत्ररुप मातृबंधु अधिकारी होतात. ते नसतील तर शिष्य; शिष्य नसल्यास जामाता श्वशुराचा व श्वशुर जामात्याचा, अधिकारी होय. जामाता नसेल तर सखा अधिकारी; व सखा नसेल तर ब्राह्मनाचा कोणीएक धनहारी जाणावा. ब्राह्मणाहून इतर असल्यास राजानें त्याचें धन घेऊन त्या द्रव्यानें दुसर्‍याकडून कर्म करवावें, अथवा मरणोन्मुख अशा विप्रादिकांनीं धर्मपुत्र करावा.

N/A

References : N/A
Last Updated : June 28, 2008

Comments | अभिप्राय

Comments written here will be public after appropriate moderation.
Like us on Facebook to send us a private message.
TOP