२८८ .
अनुमाने रान घेतसे वाजट । तयासी चावट कोण बोले ॥१॥
बोलतां बोलतां शीणचि होतसे । संतोष जातसे अंतरीचा ॥२॥
अंतरीचा देहे अंतरी पहावा । मीपण हे देवा समर्पावे ॥३॥
समर्पावे भावे तनमनधन । आत्मनिवेदन कैसे आहे ॥४॥
कैसे आहे सोहं कैसे आहे हंसा । वाक्यार्थ आमासा ओळखावा ॥५॥
ओळखतां तेथे तत्त्वेचि सरती । नाही अहंकृति कांही एक ॥६॥
कांही तरी एक वृत्ति कामा नये । घडतो उपाय बहुविध ॥७॥
बहुविध आग्र करावा एकाग्र । सूक्ष्म समग्र विवंचावे ॥८॥
विवंचावे चळ चंचळ सर्वदा । तुटती आपदा संसारीच्या ॥९॥
संसारिक लोक त्या नाही विवेक । मुख्य देव एक विसरली ॥१०॥
विसरली तेणे पुनरागमन । श्रवण मनन केले नाही ॥११॥
केले नाही हित आणुले स्वहित । सर्व अंतवंत लौकिक हा ॥१२॥
लौकिकाकरितां कांहीच घडेना । अंतरी जडेना समाधान ॥१३॥
समाधान होय साधूचे संगती । पाविजे ते गति दास म्हणे ॥१४॥
२८९ .
प्रवृत्ति सासुर निवृत्ती माहेर । तेथे निरंतर मन माझे ॥१॥
माझे मनी सदा माहेर तुटेना । सासुर सुटेना काय करुं ॥२॥
काय करुं मज लागला लौकिक । तेणे हा विवेक दुरी जाय ॥३॥
दुरी जाय हित मज चि देखतां । प्रेत्न करुं जाता होत नाही ॥४॥
होत नाही प्रेत्न संतसंगेवीण । रामदास खूण सांगतसे ॥५॥
२९० .
इंद्रासी उद्वेग सर्वकाळ मनी । माझे राज्य कोणी घेईना की ॥१॥
घेईना की कोणी बळिया दानव । घालिना की देव कारागृही ॥२॥
कारागृह देवादिकांचे चुकेना । तेथे काय जनां चुकईल ॥३॥
चुकईल भोग हे कईं घडावे । लागेल भोगावे केले कर्म ॥४॥
केले कर्म तुटे जरी भ्रांति फिटे । दास म्हणे भेटे संतजन ॥५॥
२९१ .
भाव धरितां संतांपायी । तेणे देव पडे ठायी ॥१॥
नाना देवांचे भजन । तेणे नव्हे समाधान ॥२॥
सकळ देवांमध्ये सार । आहे अनंत पार ॥३॥
रामीरामदास म्हणे । अवघे देव केले जेणे ॥४॥
२९२ .
संत कैसेनि जाणावे । साधु कैसे ओळखावे ॥१॥
बहुत गोसावी असती । भले अवघेचि दिसती ॥ध्रु०॥
एक संसारी गुंतले । एकी वेष पालटिले ॥२॥
रामीरामदास म्हणे । कैंसे संतांची लक्षणे ॥३॥
२९३ .
तेचि जाणावे सज्जन । जया शुद्ध ब्रह्मज्ञान ॥१॥
जंववरि देहाची संगती । तंववरि सगुणी भजती ॥ध्रु०॥
जाणोनियां सारासार । सदा श्रवणी तत्पर ॥२॥
बाह्यत्याग संपादणे । अंतर्त्याग निरुपणे ॥३॥
कर्म करिती आवडी । फळाशेची नाही गोडी ॥४॥
शांति क्षमा आणि दया । सर्व सख्य माने जया ॥५॥
हरिकथा निरुपण । सदा श्रवण मनन ॥६॥
२९४ .
जाणावा तो ज्ञानी पूर्ण समाधानी । निःसंदेह मनी सर्व काळ ॥१॥
मिथ्या देहभान प्रारब्धाआधीन । राखे समाधान पूर्णपणे ॥२॥
आवडीने करी कर्मउपासना । सर्वकाळ ध्यानारुढ मन ॥३॥
जाणे ब्रह्मज्ञान स्वये उदासीन । मानीतो वमन द्रव्यदारा ॥४॥
पदार्थाची हानी होतां नये काणी । जयाची करणी बोलाऐसी ॥५॥
दास म्हणे धन्य सर्वांसी जो मान्य । जयाचा अनन्य समुदाव ॥६॥
२९५ .
पांचां लक्षणी पुरता । धन्य धन्य तोचि ज्ञाता ॥१॥
राखे गुरुपरंपरा । देव सगुण दुसरा ॥२॥
विवेक वैराग्य सोडीना । कर्म उपासना सोडीना ॥३॥
बाह्य बोले शब्दज्ञान अंतर्यामी समाधान ॥४॥
रामीरामदास कवी । न्यायनीतीने शिकवी ॥५॥
२९६ .
अंतर्यामी ब्रह्मज्ञान । बाह्य सगुणभजन ॥१॥
धन्य धन्य तेचि ज्ञान । अंतर्यामी समाधान ॥२॥
निरुपणे अंतर्त्याग । बाह्य संपादी वैराग्य ॥३॥
रामीरामदास म्हणे । ज्ञाने स्वधर्म रक्षणे ॥४॥