कल

{ kala (s), kala }

Puranic Encyclopaedia

KALA (S)   A group of manes. this group lives in the Brahmasabhā. [Chapter 11, Śānti Parva] .

हिन्दी (hindi) WN

 noun   आज से एक दिन पहले वाला दिन   Ex. यह लेख कल के समाचारपत्र में छपा था ।

ONTOLOGY:

time)">समय ( time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा ( noun)

Wordnet:

asm যোৱাকালি

ben গতকাল

guj કાલ

kan ನೆನ್ನೆ

kas راتھ , کالہٕ , یَوٕ

kok काल

mal ഇന്നലെ

mar काल

mni ꯉꯔꯥꯡ

nep हिजो

ori ଗଲାକାଲି

pan ਕੱਲ

san ह्यः

tam நேற்று

tel నిన్న

urd کل , گذشتہ , پچھلاکل

 adverb   आज से एक दिन पहले के बीते हुए दिन को   Ex. मैं कल यहाँ नहीं था ।

MODIFIES VERB:

काम करना होना

ONTOLOGY:

बाद इत्यादि ( time)">समयसूचक ( time) ➜ क्रिया विशेषण (Adverb)

SYNONYM:

काल्ह

Wordnet:

bd मैया

guj કાલ

kas راتھ

san ह्यः

tel నిన్న

urd کل , گزشتہ کل

 noun   आज के बाद आने वाला पहला दिन   Ex. यह लेख कल के समाचार पत्र में निकलेगा ।

ONTOLOGY:

time)">समय ( time) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा ( noun)

Wordnet:

asm কাইলৈ

ben কাল

kan ನಾಳೆ

kas پَگاہ , صُبحَس

kok फाल्यांCANNOT be A noun even IN hindi

mal നാളേ

mar उद्या

mni ꯍꯌꯦꯡ

nep भोलि

ori ଆସନ୍ତାକାଲି

pan ਕਲ

san श्वः

tam நாளை

tel రేపు

urd کل , آئندہ کل

 adverb   आज के बाद आनेवाले पहले दिन को   Ex. मैं कल घर जाऊँगा ।

MODIFIES VERB:

काम करना होना

ONTOLOGY:

बाद इत्यादि ( time)">समयसूचक ( time) ➜ क्रिया विशेषण (Adverb)

Wordnet:

asm কাইলৈ

bd गाबोन

guj કાલે

kas پَگاہ

tel రేపు

    see : भविष्य, अतीत, भाग, राहत, यंत्र

प्राचीन चरित्रकोश

कल n.  सिंधुदैत्य का बहनोई [गणेश.२.११८] ।

कोंकणी (Konkani) WN

 noun  खंयचेय वटेन झुकपाची क्रिया वा भावना   Ex. मतांचो कल काँग्रेसी वटेन आसा

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा ( noun)

SYNONYM:

झुकणी

Wordnet:

bd फार्से थांनाय

guj ઝોક

hin रुझान

kas خٲہِش

mal ചായ്‌വ്

mar कल

nep सङ्केत

pan ਰੁਝਾਨ

san अभिषङ्गः

tel ప్రవృత్తి

urd کشش , جھکاؤ , میلان , رجحان

    see : संवय

A dictionary, Marathi and English

   kala-kana-kara-diśī Imit. of the sharp sound of a sudden rent, crack, split. Ex. क0 फुटलें-उललें- चीर गेली.
   . v खा. कल पाहून वागणें g. of o. To conduct one's self with obsequious conformity to the will of; to steer according to the wind. 2 To observe the bearing and requirement of the times &c.

Aryabhushan School Dictionary

  m  inclination, bearing, tendency; turn of decline (of the day, &c.)., कल पाहून वागणें
    steer according to the wind.
कल खाणें   To be on the declinea malady, &c.

मराठी पर्यायी शब्दकोश

 ना.   ओढा , झोक , प्रवृत्ती , रोख , स्वाभाविक प्रवृत्ती ( मनाचा किंवा बुद्धिचा );
 ना.   उतार , तिरपेपणा .

मराठी (Marathi) WN

 noun  स्वाभाविकपणे एखाद्या गोष्टीकडे असणारी वा वळणारी मनाची प्रवृत्ती   Ex. अभ्यासाविषयीचा त्याचा कल पाहून त्याला शहरात पाठवले./त्याने ह्या कामात स्वारस्य दाखवले

HYPONYMY:

अभिवृत्ती अविकसित पलायनवाद

ONTOLOGY:

मानसिक अवस्था (Mental State) ➜ अवस्था (State) ➜ संज्ञा ( noun)

SYNONYM:

प्रवृत्ती ओढा रोख रुची स्वारस्य

Wordnet:

asm ধাউতি

ben অভিরুচি

guj જિજ્ઞાસા

kas دِلچسپی

kok आवड

mni ꯄꯥꯝꯖꯕ

nep अभिरुचि

ori ଅଭିରୁଚି

pan ਦਿਲਚਸਪੀ

tel అసక్తి

urd دلچسپی , لگن , رغبششت , جھکاؤ , شوق , , چاہت

 noun  कोणत्याही एका दिशेला झुकण्याची अवस्था किंवा भाव   Ex. झाडाचा कल नदीच्या दिशेला आहे.

HYPONYMY:

नमन

ONTOLOGY:

अवस्था (State) ➜ संज्ञा ( noun)

Wordnet:

asm নমা

bd देमग्लायनाय

ben নতি

guj ઝુકાવ

hin झुकाव

kan ಬಾಗುವುದು

kas جُکاو

kok बागवणी

mal ചായ്‌വ്

mni ꯅꯣꯟꯊꯕ

pan ਝੁਕਾਵ

san उपनतिः

tel వంపు

urd جھکاؤ , خم

 noun  एखाद्याकडे किंवा एखाद्या दिशेने प्रवृत्त होण्याची क्रिया किंवा भाव   Ex. ह्या निवडणूकीत लोकमतांचा कल काँग्रेसकडे आहे.

ONTOLOGY:

कार्य (Action) ➜ अमूर्त (Abstract) ➜ निर्जीव (Inanimate) ➜ संज्ञा ( noun)

SYNONYM:

झुकाव

Wordnet:

bd फार्से थांनाय

guj ઝોક

hin रुझान

kas خٲہِش

kok कल

mal ചായ്‌വ്

nep सङ्केत

pan ਰੁਝਾਨ

san अभिषङ्गः

tel ప్రవృత్తి

urd کشش , جھکاؤ , میلان , رجحان

महाराष्ट्र शब्दकोश

  पु. १ ओघ ; ओढा ; प्रवृत्ति ; झोंक . २ ( ल .) मनाचा किंवा इच्छेच ओढा ; बुद्धीची किंवा स्वभावाची प्रवृत्ति ; चित्तवृत्तीचा ओघ ; रोघ .' असत्कायी कल नसो मानसाचा । ' - भजननतरंगिणी ८३ . ३ र्‍हास , ओसरा , उतार यांचा आरंभ ( दिवस , विकार , लहर , पुर , अतिरेक , यांचा ). ( क्रि०खाणें , पडणें ) ' कांही कालापूर्वी सुधारणा ऐन शिकह्रास जाऊन पोंचल्याचें जें मान दिसत होतें त्यास आतां कल पडून लोकांच्या मनानें उलट खाल्याचीं चिन्हें ... दृष्टीस पडूं लागली आहेत ...' - नि ४९० . ' एकाच पारड्यांत सगळें वजन पडलें म्हणजे जशी तराजूची दांडी एकाच बाजूस कल खाते ...' - नि ४३९ . ४ पातळीचा तिरपेपणा , तिरकसपणा ( इं .) इक्लिनेशन ऑफ दि प्लेन . ' क्षितिज पातळींशीं उतरणीची सपाट जो कान करिते त्यास उतरणीचा कल म्हणतात .' - यंस्थि ९६ . ५ मळसूत्राचा तिरपेणा , चढ , वळण ; ( इं .) अँगल ऑफ दि स्क्रयू ; मळसुत्राचा कल . - यंस्थि १०१ . ६ वळण ; रोंख ; झोंक ( क्रि०धरणें = गाडीचें एक चाक देणें ; तोल सांभाळणें ).( सं . कल् = प्रवृत करणें )
  पु.  उतार . ' आम्हीं शरणपुरास आल्यानंतर दत्तूला बराच कल पडला .' - स्मृतिचित्रें . ( फलणें )
 क्रि.वि.   एकदम फुतल्यानें , तुटल्यानें जो आवाज होतो तसा होऊन , करून ; त्या आवाजानें युक्त होत्साता . ' कलकन फुतलें उललें चीर गेली .' ' काय सुख वाणूं सुख्याचें जणूं कलकन छाती फाटेल ' - पअला ४ . १ . ( ध्व )
 वि.   मंजुळ ; मृदु ; हळु ; ( आवाज ) ' ते जयजय घोष कलरवें । स्वर्ग गाजविताती आघवे । ' - ज्ञा ११ . ३३६ . ( ध्व . सं .)
  पु.  कच . ' पुढें लस्करानें कल खादला असें .' - पेद . ३ . ५४ . ( कलणें .)
  पु. भाडण - तंटा ; झगडा ; कलागती . ( क्रि०लावणें ; भाडणें ; करणें ; भाजणें ; लागणें ). ' बोलें इंद्रियां लागे कळंभा । एकमेकां । - ज्ञा . ६ . १६ . ( सं . कलह + भंड )
०पाहून   ( वाप्र .) एखाद्याच्या तब्बेतीप्रमाणें , मर्जीप्रमाणें हलकेपणा स्वीकारुण वागणें ; वारा वाहील तशी पाठ देणें . २ प्रसंगी धोरण किंवा योग्यायोग्य विचार पाहून पाहुन त्याप्रमाणें वागणें .
वागणें   ( वाप्र .) एखाद्याच्या तब्बेतीप्रमाणें , मर्जीप्रमाणें हलकेपणा स्वीकारुण वागणें ; वारा वाहील तशी पाठ देणें . २ प्रसंगी धोरण किंवा योग्यायोग्य विचार पाहून पाहुन त्याप्रमाणें वागणें .

मराठी वाक्संप्रदाय - वाक्यप्रचार

   कल खाणें- पडणें
   बाजूस झुकणें
   विशिष्‍ट दिशेस वळणें
    तोल जाणें. ‘तराजूची दांडी जशी एकाच बाजूस कल खाते,’ -नि ४३९. ‘ काही कालापूर्वी जे मान दिसते होते, त्‍यास आतां कल पडून लोकांच्या मनानें उलट खाल्‍ल्‍याची चिन्हें दृष्‍टीस पडूं लागली आहेत.’-नि. ४९०.
   कलका बनिया आजका शेट
   १. प्रथम जो सामान्य वाणी असतो तोच पुढे हळूहळू व्यापार करून मोठा शेट बनतो. अशा तर्‍हेने ज्‍याला श्रीमंती प्राप्त झाली असेल, तो आपण पूर्वी लहान होतो ही गोष्‍ट लक्ष्यांत क्‍वचितच बाळगतो. २. थोड्या कालांत महत्त्व प्राप्त होणें.

नेपाली (Nepali) WN

    see : भविष्य, सिउने मशीन

A Sanskrit English Dictionary

कल  mfn.  mf( आ)n. ( etym. doubtful) indistinct, dumb, [BṛĀrUp.]; [ChUp.]
बाष्प   ( fine compositi or ' at the end of a compound.*">ifc., , or अश्रु preceding) indistinct or inarticulate (on account of tears), [MBh.]; [R.] &c.
    low, soft (as a tone), emitting a soft tone, melodious (as a voice or throat), [R.]; [BhP.]; [Vikr.] &c.
   a kind of faulty pronunciation of vowels, [Pat.]
    weak, crude, undigested, [L.]
कल  m.  m. ( scil. स्वर) a low or soft and inarticulate tone (as humming, buzzing &c.), [L.]
    Shorea robusta, [L.]
   (in poetry) time equal to four मात्रs or instants, --- 11---
कल  m.  m. pl. a class of manes, [MBh.]
कल  n.  n. semen virile, [L.]
    Zizyphus Jujuba
कल  m.  m. also title or epithet).">N. of a poet, [Subh.]

The Practical Sanskrit-English Dictionary

कल [kala] a.  a. [ कल्- घञ्]
    sweet and indistinct (अस्पष्टमधुर); कर्णे कलं किमपि रौति [H.1.78;] सारसैः कलनिर्ह्रादैः [R.1.41,8.] 59; [M.5.1.] वाग्भिः कलाभिर्ललितैश्च हावैः [Bu. Ch.2.3.] ( hence
    low, soft, sweet ( note &c.); melodious, pleasing, निशासु भास्वत्कलनूपुराणाम् [R.16.12.]
    making noise, jingling, tinkling &c.; भास्वत्कलनूपुराणाम् [R.16.12;] कल- किङ्किणीरवम् [Śi.9.74,82;] कलमेखलाकलकलः 6.14,4.57;
    weak.
    crude; undigested.
    vigorous.
    full. दीनस्य ताम्राश्रुकलस्य राज्ञः [Rām.2.13.24.]
    ला A low or soft and inarticulate tone.
   (In poetry) time equal to four Mātrās.
   (-m. pl.) A class of manes.- लम् semen. -Comp. अङ्कुरः the Sārasa bird.
-अनु- वादिन्  m. m.
    हंसः a gander, a swan; वधूदुकूलं कलहंस- लक्षणम् [Ku.5.67.]
   a duck, drake; [Bk.2.18;] कलमन्य- भृतासु भाषितं कलहंसीषु मदालसं गतम् [R.8.59.]
   the supreme soul.
   an excellent king.
   a sparrow.
   a bee.
   the Chātaka bird.
    आलापः a sweet humming sound.
    sweet and agreeable discourse; स्फुरत्- कलालापविलासकोमला करोति रागं हृदि कौतुकधिकम् --- 11---
-उत्ताल a.  a. high, sharp.
-कण्ठ a.  a. having a sweet voice. (-ण्ठः) (ण्ठी f.)
   the ( indian) cuckoo.
   a goose, swan.
   a pigeon.
   कलः murmuring or hum of a crowd.
    indistinct or confused noise; चलितया विदधे कलमेखलाकलकलोऽलकलोलदृशान्यया [Śi.6.14;] नेपथ्ये कलकलः (in dramas); [Bh.1.27,37;] [Amaru.31.]
  N. N. of Śiva.
    resin, pitch.
-कूजिका, -कूणिका   a wanton woman.
-चु(चू)रिः  N. N. of a royal family; [B. R.]
-तूलिका   a wanton or lascivious woman.
-धूतम्    silver.
    धौतम् silver; कलधौतधौत- शिलवेश्मनां रुचौ [Śi.13.21,4.41.]
    gold; विमलकलधौत- त्सरुणा खड्गेन [Ve.3.] कन्येयं कलधौतकोमलरुचिः कीर्तिस्तु नातः परा Mahār.
   a low or pleasing tone. ˚लिपि f.
    illumination of a manuscript with gold.
   characters written in gold; मरकतशकलकलितकलधौतलिपेरिव रतिजय- लेखम् [Gīt.8.]
    ध्वनिः a low sweet tone.
   a peacock.
   the ( indian) cuckoo.- नाद a. having a low and sweet tone. (-दः) a swan; see कलध्वनि.
-भाषणम्    lisping, the prattle of childhood.
    रवः a low sweet tone.
   a dove.
-विशुद्ध a.  a. soft and clear; [Ś.5.]
-व्याघ्रः   a mongrel breed between a tigress and panther.

Shabda-Sagara

कल   r. 1st cl. ( कलति) To sound. 1st and 10th cls. ( कलति, कालयति) To throw or cast, to send; also 1st and 10th cls. ( कलति, कलयति)
   1. To go.
   2. To count or reckon:
   with आङ् prefixed,
   1. To take,
   2. To bind or tie;
   with परि, To keep in mind, to think or remember; with वि, To maim, to separate a part, to make defective;
   with सम्, To sum up, to add.
कल  mfn.  ( -लः- ला- लं)
   1. crude, undigested.
   2. weak.
  m.  ( -लः)
   1. A low [Page164-b+ 60] or soft tone, as humming, buzzing, &c.
   2. The sal tree.
   3. In poetry, time equal to four matras or instants.
  n.  ( - लं)
   1. semen virile.
   2. The jujube, Zizyphus jujuba.)
  f.  ( - ला)
   1. A small part of anything. 2. A digit or one sixteenth of the moon's diameter.
   3. A division of time, equal to thirty Kashhas or about eight seconds.
   4. The 60th part of one thirtieth of a zodiacal sign, a minute of a degree. 5. interest on a capital.
   6. any practical art, mechanecal or fine, sixty- four such are enumerated, as carpentering, architecture, jewel- lery, farriery, acting, dancing, music, medicine, poetry, &c.
   7. The menstrual discharge.
   8. A boat
   9. fraud, deceit.
    E. कल् to sound, to count, &c. अच् affix or क pleasure, and ल what gives, from ला to bring, &c.

ROOTS:

कल् अच् क ल ला

संस्कृतम् (Sanskrit) WN

    see : मुदु, कन्दल