पक्वाशयशिर:शूलं वातवर्चोऽ प्रवर्तनम् ।
पिण्डीकोद्धेष्टनाध्मानं पुरीषे स्याद्विधारिते ॥
च. सू. ७-८ पान
शकृत: पिंडिकोद्वेष्टप्रतिश्यायशिरोरुज: ।
उर्ध्ववायु: परीकर्तो हृदयस्योपरोधनम् ॥४॥
मुखेन विटप्रवृत्तिश्च पूर्वोक्ताश्चामया: स्मृता: ।
वा. सू. ४-४ पान ५३
पुरीषाच्या रोधामुळे वात मूत्रांच्या अवरोध, आध्मान, मलावष्टंभ, आटोप (गुडगुडणें), गुद भागी कात्रे, (परि कर्तिका) पडणें, वायूची गति ऊर्ध्व होणें, डोकें दुखणें, पडसें येणे, पोटर्या वळणें, पोटांत दुखणें, हृदय भागी वेदना होणें, जखडल्यासारखें वाटणें, तोंडावाटें घाण (मल) पडणें अशीं लक्षणें होतात.
चिकित्सा
स्वेदाभ्यंगावगाहाश्च वर्तयो बस्तिकर्म च ।
हितं प्रतिहते वर्चस्यन्नपानं प्रमाथि च ॥९॥
च. सू. ७९-९ पान १०२
अवगाह स्वेद, ताप स्वेद, अभ्यंग, बस्ति, वर्ति, अनुलोमन, स्त्रंसन असे उपचार करावे. हरिंतकी, द्राक्षा, आमलकी, आरग्वध, निशोत्तर, एरण्डस्नेह, दशमूळें, पिप्पली, आरोग्य वर्धिनी, आमपाचकवटी सामुद्रादि, हिंगाष्टक हीं द्रव्यें वापरावीं. द्विदल धान्यें वर्ज्य करावीं.